Bezskuteczność zakazu cesji
Kiedy zakaz cesji wierzytelności w umowach między przedsiębiorcami (B2B) jest bezskuteczny? W praktyce obrotu gospodarczego w umowach między przedsiębiorcami stosowane są postanowienia zakazujące lub ograniczające cesji wierzytelności, takich jak wynagrodzenie za dostawę, czy świadczone usługi bez zgody drugiej strony umowy. Jeżeli w umowie znajduje się taki zapis wierzyciel nie może „sprzedać długu” firmie windykacyjnej bez zgody kontrahenta.
Zakaz cesji w takich przypadkach jest co do zasady skuteczny. W przeszłości nie jednokrotnie prowadziło to do sytuacji, w których silniejszy ekonomicznie przedsiębiorca lub monopolista na rynku jednostronnie narzucał zakaz cesji słabszym przedsiębiorcom, którzy na skutek takich zakazów tracili płynność finansową. Mając na uwadze ten problem ustawodawcą dodał art. 9a do Ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Przepis ten daje możliwość uznania za bezskuteczne zakazy lub ograniczenia w cesjonowaniu wierzytelności, jeżeli spełnione są następujące wymagania:
- dłużnikiem w momencie zawarcia umowy jest duży przedsiębiorca, a wierzycielem jest przedsiębiorca sektora MŚP;
- zakaz cesji wynika wyłącznie z umowy, a nie z przepisów prawa;
- dług jest już wymagalny tj. upłyną już termin płatności wpisany w umowie, a jeśli termin płatności nie był umowie wskazany lub pisemnej umowy nie było, po upływie terminu płatności wskazanym w wezwaniu do zapłaty;
- umowa została zawarta po dniu 24.01.2023 roku lub zamówienie, czy zlecenie bez pisemnej umowy została złożone po tej dacie;
- kontrahentem przedsiębiorcy nie jest podmiot publiczny.
Za wskazane wyżej podmioty sektora MŚP należy uznać mikro przedsiębiorców tj. takich, którzy zatrudniają średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz osiągają roczny obrót netto nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro lub suma ich aktywów finansowych nie jest wyższa niż w/w kwota. Małym przedsiębiorcą jest podmiot gospodarczy zatrudniający w powyższych warunkach do 50 pracowników oraz mający dochód lub sumę aktywów do 10 milionów euro. Średnim zaś przedsiębiorców jest podmiot zatrudniający do 250 pracowników mający dochód do 50 milionów euro lub sumę aktywów do 43 milionów euro.
Pamiętać należy również, że jeśli w umowie został wpisany dłuższy termin płatności niż 60 dni, wierzytelność może zostać sprzedana już 61 dnia.
Jeśli spełnione są powyższe warunki zakaz cesji jest bezskuteczny, a przedsiębiorca może sprzedać wierzytelność razem z odsetkami firmie windykacyjnej. A jeśli kontrahent zastrzegł sobie kary umowne za naruszenie zakazu cesji, kary takie również są bezskuteczne.
Nie co odmienni kształtuje sytuacja przedsiębiorców, którzy świadczą usługi lub wykonują dostawy na rzecz podmiotów publiczny. W takich przypadkach brak jest podstaw do uznania bezskuteczności zapisów zakazujących lub ograniczających cesję wierzytelności. Nie oznacza to braku ochrony prawnej przedsiębiorcy. Podstaw prawnych takiej ochrony w przypadku zaległości płatniczych podmiotów publicznych należy szukać w Ustawie o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych lub w postępowaniu przed sądem powszechnym w powództwie o naprawienie szkody na zasadach ogólnych.
r.pr. Bartłomiej Choma
Comments are closed.