Odpowiedzialność cywilna za czyny niedozwolone dzieci
Odpowiedzialność cywilna za szkody wyrządzone przez dzieci to temat, który może dotyczyć każdego rodzica. Warto wiedzieć, kiedy i w jakim zakresie możemy być odpowiedzialni za działania naszych pociech. Polskie prawo reguluje te kwestie w sposób dość szczegółowy, a odpowiedzi na te pytania znajdujemy w kodeksie cywilnym (ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 roku). Zgodnie z art. 415 k.c. „kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. Warunkiem przypisania komuś odpowiedzialności cywilnej za powstałą szkodę jest jego wina. Osoby małoletnie (z powodu swojego wieku i stopnia rozwoju) mają zniesioną lub ograniczoną możliwość przypisania im winy.
Na początku warto wyjaśnić pojęcie małoletniego, aby lepiej zrozumieć omawiane zagadnienie. Małoletnim jest osoba fizyczna, która nie ukończyła jeszcze 18 lat. Pełnoletność uzyskuje w dniu, w którym ukończyła 18 lat lub w którym zawarła małżeństwo. Z chwilą uzyskania pełnoletności nabywa pełną zdolność do czynności prawnych. Małoletni, który nie ukończył 13. roku życia, nie ma zdolności do czynności prawnych, natomiast pomiędzy 13 a 18 rokiem życia posiada ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Dla osób niepełnoletnich spotkamy się też z takimi określeniami jak „nieletni” używane w prawie karnym oraz „młodociany” (stosowane np. w prawie karnym i pracy).
Odpowiedzialność rodzica za dziecko poniżej 13. roku życia
Odpowiedzialność rodzica lub opiekuna za szkodę wyrządzoną przez małoletniego będzie zależała przede wszystkim od wieku dziecka. Jak wskazuje bowiem art. 427 k.c., „Kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można, ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru”. Rodzice lub opiekunowie prawni dzieci do 13. roku życia ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez małoletniego, gdy udowodni się im tzw. winę w nadzorze. Dzieci, które nie przekroczyły jeszcze 13 roku życia nie mają zdolności do ponoszenia odpowiedzialności cywilnej, co oznacza, że za ich czyny niedozwolone (takie jak uszkodzenie mienia czy wyrządzenie krzywdy innej osobie) odpowiedzialność ponoszą ich prawni opiekunowie.
Wyobraźmy sobie sytuację, w której dziesięcioletnie dziecko podczas zabawy na placu zabaw przypadkowo uszkadza drogi telefon komórkowy innego dziecka. W takim przypadku rodzice chłopca mogą być zobowiązani do pokrycia kosztów naprawy lub zakupu nowego telefonu, gdyż ich syn nie przekroczył jeszcze granicy 13 lat, a co za tym idzie – nie odpowiada samodzielnie za swoje czyny.
Rodzice lub opiekunowie prawni mogą jednak uwolnić się od tej odpowiedzialności, jeśli udowodnią, że nadzór był należyty, lub że szkoda wystąpiłaby nawet przy należytej opiece.
Odpowiedzialność rodzica za dziecko powyżej 13. roku życia
Inaczej przedstawia się kwestia odpowiedzialności dzieci powyżej 13. roku życia. Dzieci w wieku od 13 do 18 lat zazwyczaj same ponoszą odpowiedzialność za wyrządzone szkody, bowiem mają większe rozeznanie i świadomość rzeczywistości. Rodzic lub opiekun prawny zostanie obciążony odpowiedzialnością za szkody wyrządzone przez ich podopiecznego tylko wtedy, gdy udowodnimy ich bezpośrednią winę mającą wpływ na zaistniałą szkodę. Jeżeli nie da się wykazać winy rodzica lub opiekuna, odpowiedzialność przechodzi na małoletniego, który może już sam odpowiadać za swoje działania. W takich okolicznościach jeżeli osoba powyżej 13 roku życia wyrządziła szkodę można przeciwko niej skierować powództwo cywilne lub skierować do sądu rodzinnego wniosek o zobowiązanie sprawcy do naprawienia szkody.
Oczywiście, jeśli stwierdzi się, że rozwój psychofizyczny małoletniego pomiędzy 13. a 18. rokiem życia jest poniżej normy dla jego grupy wiekowej, w takim przypadku odpowiedzialność rodziców lub opiekunów będzie podobna do tej, która obowiązuje w przypadku dzieci poniżej 13 roku życia i zależy od wykazania, że nadzór nad dzieckiem był niewłaściwy.
Podsumowując, odpowiedzialność rodziców lub opiekunów prawnych za szkody spowodowane przez dziecko zależy od wieku małoletniego, który spowodował zdarzenie.
Dla dzieci poniżej 13. roku życia, zazwyczaj to rodzice lub prawni opiekunowie ponoszą odpowiedzialność, o ile nie udowodnią, że w momencie zdarzenia zapewnili dziecku odpowiedni nadzór. Natomiast, jeśli sprawca zdarzenia ma więcej niż 13 lat, to w pierwszej kolejności odpowiada on sam za swoje działania, jednak w praktyce to i tak ciężar odpowiedzialności finansowej ponoszą rodzice lub opiekuni prawni.
prawnik Witold Sawa
Comments are closed.