Ustrój majątkowy małżeński

1 lipca 2024

blog, Blog wewnątrzMożliwość komentowania Ustrój majątkowy małżeński została wyłączona

W tym artykule wyjaśnimy czym jest ustrój majątkowy małżeński i jakie ustroje majątkowe małżeńskie przewiduje polski ustawodawca.

Małżeński ustrój majątkowy to zarówno instytucja prawna, jak i jako system stosunków majątkowych pomiędzy małżonkami. Określa skład majątków, zasady korzystania z nich i zarządzania nimi przez małżonków. Decyduje o tym, co dzieje się z przedmiotami majątkowymi nabytymi w trakcie małżeństwa i reguluje kwestię odpowiedzialności jednego małżonka za długi zaciągnięte przez drugiego oraz sposób podziału majątku po rozwodzie.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje trzy ustroje, a mianowicie ustawowy ustrój majątkowy małżonków, umowne ustroje majątkowe oraz przymusowy ustrój majątkowy.

Ustawy ustrój majątkowy małżeński

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego
z małżonków.

W tym ustroju majątkowym należy wyróżnić aż trzy majątki, tj. majątek wspólny, osobisty męża oraz osobisty żony. 

Umowne ustroje majątkowe

Małżonkowie na mocy intercyzy czyli umowy zawieranej w formie aktu notarialnego mogą ustalić ustrój, który będzie ich łączył po wstąpieniu w związek małżeński (czyli jest zawierana przed ślubem) albo zmienić ustrój majątkowy, który już ich łączy, zawierając taką umowę po zawarciu małżeństwa.

Umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona albo rozwiązana przez małżonków.
W razie jej rozwiązania w czasie trwania małżeństwa, powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, chyba że małżonkowie wybiorą inną ustrój umowny majątkowy.

Na mocy tej umowy małżonkowie mogą ustalić między sobą następujące ustroje majątkowe:

1. wspólność ustawową rozszerzoną, w wyniku której małżonkowie mogą zadecydować, że majątek, który został nabyty przez jednego z małżonków przed zawarciem związku małżeńskiego, wejdzie do ich majątku wspólnego;
2. wspólność ustawową ograniczoną– polega na wyłączeniu z majątku wspólnego niektórych jego składników (np. Strony mogą postanowić, że kupiona nieruchomości
   w trakcie małżeństwa, mimo wspólności ustawowej, będzie wchodziła w skład majątku osobistego jednego z małżonków).
3. rozdzielność majątkową– w tym ustroju majątkowym małżonkowie nie posiadają majątku wspólnego. Posiadają niezależne od siebie masy majątkowe. Nie odpowiadają za długi zaciągnięte przez drugiego małżonka. Każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później jako swoje majątki osobiste.
4. rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobku– także w tym ustroju małżonkowie nie posiadają majątku wspólnego, lecz każdy z nich ma swój majątek osobisty. Lecz dzięki niemu w przypadku rozwodu małżonkowie mogą domagać się względem siebie wyrównania dorobków.

Dorobkiem każdego z małżonków jest wzrost wartości jego majątku po zawarciu umowy majątkowej.

Dorobek oblicza się według stanu majątku z chwili ustania rozdzielności majątkowej
i według cen z chwili rozliczenia.

Może zostać wyrównany w drodze umowy zawartej pomiędzy małżonkami, lub też na mocy orzeczenia sądu. Obowiązek dokonania „spłaty” dotyczy tego małżonka, który w trakcie małżeństwa zgromadził większy majątek na rzecz drugiego, który zgromadził mniejszy. Wyrównania dorobków można dokonać poprzez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej lub przeniesienie praw.

 

Przymusowy ustrój majątkowy

Powstaje niezależnie od woli małżonków w pięciu szczegółowo uregulowanych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym wypadkach:

1. z mocy orzeczenia sądu opartego na żądaniu jednego z małżonków,
2. z mocy orzeczenia sądu wydanego w oparciu o żądanie wierzyciela jednego z małżonków,
3. z mocy prawa na podstawie prawomocnego postanowienia sądu o ubezwłasnowolnieniu jednego z małżonków, i to zarówno całkowitym, jak i częściowym,
4. z mocy prawa w razie ogłoszenia upadłości jednego z małżonków,
5. z mocy prawomocnego orzeczenia o separacji.

Przymusowy ustrój majątkowy w każdym przypadku oznacza dla małżonków pełną rozdzielność majątkową.

 

Przedmiotem poszczególnych ustrojów są z dwa rodzaje majątków:

• majątek osobisty, czyli majątek, który posiada samodzielnie każdy z małżonków. To przede wszystkim te składniki majątku, które małżonkowie posiadali przed zawarciem małżeństwa;
• majątek wspólny, czyli przedmioty majątkowe nabyte (przez oboje lub jednego
  z małżonków) już w czasie trwania związku małżeńskiego.

 

Do majątku wspólnego należą w szczególności:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;

Na równi z wynagrodzeniem za pracę należy traktować wszelkiego rodzaju nagrody pracownicze, m.in. nagrody jubileuszowe, ekwiwalent za niewykorzystany urlop, diety, zwrot kosztów podróży, odprawy (emerytalna, rentowa i pośmiertna) czy odszkodowanie przysługujące z powodu niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Tak jak wynagrodzenie za pracę należy traktować świadczenia, które w rodzinie spełniają taką samą funkcję ekonomiczną, a więc emeryturę, rentę, stałe stypendium, a także różnego rodzaju zasiłki z ubezpieczenia społecznego oraz zasiłek dla bezrobotnych.

Natomiast przez dochody z innej działalności zarobkowej małżonków należy rozumieć: dochody z działalności gospodarczej jak i z umów takich, jak np. umowa agencyjna, umowa o dzieło, umowa zlecenia.

• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków

odsetki od wierzytelności stanowiącej składnik majątku odrębnego, czynsz z najmu lokalu mieszkalnego oraz czynsz z dzierżawy składnika majątku odrębnego, odsetki od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, choćby sam kapitał należał do majątku odrębnego jednego małżonka.

• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;

 

Natomiast do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

• przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
• przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił i dokonał darowizny czy zapisu na rzecz obojga małżonków;
• prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;

dot.  praw majątkowych wynikających z umowy spółki cywilnej

• przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego
  z małżonków;

Należy przez to rozumieć ubrania, zegarek, okulary, wózek inwalidzki. instrument muzyczny, sprzęt sportowy przeznaczony do wyłącznego użytku małżonka. Ale zgodnie z orzecznictwem samochód osobowy, chociażby korzystał z niego tylko jeden z małżonków, jako użyteczny środek komunikacji może służyć zaspokojeniu potrzeb innych członków rodziny, a zatem nie jest objęty cechą wyłączności ⁸²⁵ . Także przedmioty gromadzone w celu lokaty kapitału, np. cenna biżuteria, dzieła sztuki, nie należą do majątku osobistego.

• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;

prawo do alimentów, użytkowanie, służebności osobiste, przysługujące jednemu
z małżonków prawo dożywocia,

• przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
• wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
• przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków

 nagrody przyznane za szczególne osiągnięcia twórcze (literackie, artystyczne, naukowe, techniczne), dokonania artystyczne (np. konkurs piosenkarski), udział w konkursach wymagających wiedzy, osiągnięcia sportowe

• prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;

Ale dochody uzyskane z tytułu korzystania z praw twórcy mają swoje źródło w majątku małżonka-twórcy, ale na podstawie art. 31 § 2 pkt 2 k.r.o. wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków

• przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego (surogaty)

Działanie surogacji może zostać zmodyfikowane wolą małżonka, który może wyrazić wolę, aby nabyty przedmiot wszedł w skład majątku wspólnego.

 

---