Ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy

23 kwietnia 2025

blog, Blog wewnątrzNo Comments

Prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego jest jednym z jego podstawowych uprawnień. Regulacja ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop została zawarta w przepisie art. 171 kp. Instytucja ta z uwagi na jej wyjątkowy charakter znajduje zastosowanie wyłącznie w okolicznościach wskazanych w tym przepisie. W świetle art. 171§1 kp ekwiwalent pieniężny przysługuje jedynie w razie niewykorzystania przysługującego pracownikowi urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy.  Z datą zakończenia zatrudnienia nie ma możliwości wykorzystania urlopu wypoczynkowego w naturze. Jego rozliczenie może mieć miejsce wyłącznie przez zapłatę ekwiwalentu. (Postanowienie SN z 13.12.2022 r., II PSK 69/22, LEX nr 3557120.).

1. Wymiar urlopu wypoczynkowego

Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Wymiar urlopu zależy od stażu pracy i wykształcenia pracownika.

Art. 154 §1 kp stanowi, że wymiar urlopu (dla pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy) wynosi:

• 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat;
• 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, biorąc za podstawę wymiar urlopu wskazany powyżej. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.

Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy.

W przypadku jednoczesnego pozostawania w dwóch lub więcej stosunkach pracy wliczeniu podlega także okres poprzedniego niezakończonego zatrudnienia w części przypadającej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy.

Ponadto, stosownie do treści art. 155 kp, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia:

• zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
• średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
• średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat,
• średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
• szkoły policealnej – 6 lat,
• szkoły wyższej – 8 lat.

Okresy nauki nie podlegają sumowaniu.

Jeżeli pracownik pobierał naukę w czasie zatrudnienia, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się bądź okres zatrudnienia, w którym była pobierana nauka, bądź okres nauki, zależnie od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika.

Prawo do urlopu ma charakter osobisty – nie może być przeniesione na inną osobę. Umowa między pracodawcą a pracownikiem, na podstawie której pracownik przeniósłby swoje prawo do urlopu na innego pracownika, czyli tzw. sprzedaż urlopu, jest nieważna.

 

2. Kiedy pracodawca musi wypłacić ekwiwalent za urlop?

Podkreśla się, że urlop wypoczynkowy służy regeneracji sił pracownika, a więc należy go wykorzystać w naturze.

Regulacja ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop została zawarta w przepisie art. 171 kp. Instytucja ta z uwagi na jej wyjątkowy charakter  znajduje zastosowanie wyłącznie
w okolicznościach wskazanych w tym przepisie, tj. w przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy.

Ekwiwalent za niewykorzystany przez pracownika urlop wypoczynkowy stanowi równowartość niezrealizowanego urlopu wypoczynkowego, który przyjmuje formę rekompensaty pieniężnej. Ekwiwalent dotyczy zarówno niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego za bieżący rok, jak również urlopu zaległego.

Szczegółowe zasady obliczania wysokości ekwiwalentu za niewykorzystany urlop określa Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. Nr 2, poz. 14 z późn. zm.).

Co ciekawe, w doktrynie przyjmuje się, że ekwiwalent przysługuje pracownikowi zarówno w sytuacji, gdy pracodawca nie udzielał mu urlopu, jak i wtedy, gdy pracownik nie chciał wykorzystać urlopu. Na prawo do ekwiwalentu nie ma wpływu także okoliczność, czy pracownik rozliczył się z pracodawcą z powierzonego mu mienia.

Uznaje się, że ekwiwalent za niewykorzystany urlop powinien być wypłacony w ostatnim dniu zatrudnienia, ponieważ w terminie wcześniejszym pracownik ma jeszcze możliwość wykorzystania urlopu w naturze. W dniu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy rozpoczyna się również bieg okresu przedawnienia roszczenia o ekwiwalent pieniężny za niewykorzystane w naturze,
a nieprzedawnione urlopy  (Wyrok SN z 29.03.2001 r., I PKN 336/00, OSNP 2003, nr 1, poz. 14.). Niedotrzymanie tego terminu przez pracodawcę powoduje możliwość naliczenia odsetek na opóźnienie.

3. Przeniesienie prawa do urlopu wypoczynkowego na okres obowiązywania następnej umowy

Zgodnie z art. 171 §3 kp pracodawca nie ma obowiązku wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego, o którym mowa w §1, w przypadku gdy strony postanowią o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej z tym samym pracodawcą bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą. Jej czas trwania może odpowiadać wartości całego ekwiwalentu za urlop lub jego części.

Niewypłacenie ekwiwalentu, lecz „przeniesienie’’ prawa do urlopu na okres obowiązywania następnej umowy o pracę wymaga wyraźnego porozumienia stron w tym przedmiocie.

 

---