Zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych – wyrok SN sygn. II KK 554/24
Granice stosowania i aktualne spojrzenie Sądu Najwyższego
Zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych to jeden z najczęściej stosowanych środków karnych w polskim prawie. Pojawia się nie tylko w sprawach związanych z jazdą pod wpływem alkoholu, lecz także w szerszym kontekście przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Przełomowy wyrok Sądu Najwyższego z 30 stycznia 2025 r. (II KK 554/24) określił granice tego środka.
Czym właściwie jest zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych?
Zakaz ten jest środkiem karnym, który może być orzeczony na podstawie art. 39 pkt 3 Kodeksu karnego w zw. z art. 42 § 1–3 k.k. Polega na czasowym (lub w przypadku recydywy – dożywotnim) pozbawieniu sprawcy prawa do prowadzenia określonego rodzaju pojazdów mechanicznych.
Definicję pojazdu mechanicznego znajdziemy w art. 2 pkt 32 ustawy – Prawo o ruchu drogowym – którym jest pojazd napędzany silnikiem, z wyłączeniem motoroweru i pojazdów szynowych. Zgodnie z tą definicją rower nie jest pojazdem mechanicznym.
Co orzekł Sąd Najwyższy w sprawie II KK 554/24?
W analizowanym przypadku sprawca złamał orzeczony wcześniej zakaz prowadzenia rowerów, a sąd rejonowy wymierzył mu zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych. Sąd Najwyższy uznał ten środek za nieuprawniony, wskazując:
“(…) zgodnie z art. 42 § 1a pkt 2 k.k., zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych jest obligatoryjnym środkiem karnym w przypadku skazania za przestępstwo z art. 244 k.k., pod warunkiem jednak, że naruszenie dotyczyło zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Jak wskazuje orzecznictwo, zakres przedmiotowy tego zakazu jest szeroki i obejmuje wszelkie pojazdy mechaniczne, bez względu na kategorię czy rodzaj ruchu. Jednakże, nie budzi też wątpliwości w orzecznictwie, że rower nie jest pojazdem mechanicznym. Oznacza to, że w sytuacji, gdy przestępstwo z art. 244 k.k. polegało na niezastosowaniu się do zakazu prowadzenia rowerów, a nie pojazdów mechanicznych, nie ma podstaw do orzekania zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych (tak m.in. wyrok SN z 26.06.2024 r., I KK 145/24, LEX nr 3729815).”
To stanowisko opiera się zatem na ścisłej wykładni prawa – nie można karać zakazem, który nie ma podstawy w definicji ustawowej.
Skutki praktyczne wyroku – co oznacza to dla kierujących pojazdami?
- Zakaz prowadzenia musi odpowiadać rodzajowi pojazdu
Nie można orzec zakazu prowadzenia „pojazdów mechanicznych” wobec osoby, która naruszyła przepisy kierując rowerem. Taki zakaz może dotyczyć tylko pojazdu, który rzeczywiście mieści się w pojęciu „mechaniczny” – czyli np. samochodu, motocykla, ciągnika rolniczego.
- Rowerzyści mogą otrzymać odrębny zakaz
Sądy mogą orzekać zakaz prowadzenia rowerów, który funkcjonuje jako środek karny w praktyce orzeczniczej (np. przy wielokrotnym prowadzeniu po alkoholu). Jest on jednak odrębny od zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych.
Wyrok II KK 554/24 przypomina, że nawet jeśli zachowanie sprawcy było rażące lub budzi społeczny sprzeciw, sąd nie może orzekać środka karnego, który nie ma umocowania w przepisach. Tego typu „automatyzm” może skutkować uchyleniem wyroku w toku kasacji, jak miało to miejsce w omawianej sprawie.
r.pr. Paulina Malinowska-Piętocha
Comments are closed.