Rozliczenie konkubinatu
W związkach nieformalnych tzw. konkubinatach partnerzy często razem inwestują w mieszkanie, firmę, wspólnie prowadzą dom i wychowują dzieci. W praktyce taki związek nie różni się niczym od małżeństwa, bowiem partnerzy dzielą życie, obowiązki i wydatki, ale formalnie nie jest on uregulowany przez przepisy prawa. Nie powstaje zatem między nimi ustawowa wspólność majątkowa, a każdy z partnerów pozostaje właścicielem tego co nabył, zarówno przed, jak również w czasie trwania ich nieformalnego związku.
Co jednak dzieje się z poczynionymi nakładami po rozstaniu? Czy osoba, która poświeciła czas , a także poniosła nakłady na majątek partnera ma jakiekolwiek prawa, a aby dochodzić zwrotu?
Na to pytanie odpowiada najnowsze orzeczenie Sądu Najwyższego, które potwierdza, że brak małżeństwa nie oznacza braku ochrony. (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2025 r. sygn. I CSK 969/25)
Sprawa wprawdzie odnosi się do konkretnego stanu faktycznego, lecz wnioski z niej płynące mają szersze znaczenie w kontekście rozliczeń konkubinatu w ogóle.
W analizowanej sprawie partnerzy przez jakiś czas pozostawali w nieformalnym związku. Wspólnie prowadzili gospodarstwo domowe, mieszkali razem, wychowywali wspólnie dzieci, a dodatkowo Pani X pomagała partnerowi Y rozwijać prowadzoną przez niego indywidualną działalność gospodarczą. Po rozstaniu cały majątek, zgromadzony przez strony w czasie trwania nieformalnego związku pozostawał przy Panu Y.
Uznając, że praca Pani X i zaangażowanie wniosły znaczący wkład w tworzenie wspólnej rzeczywistości, Pani X zwróciła się do sądu z żądaniem rozliczenia poniesionych nakładów. Sąd Apelacyjny przychylił się do jej stanowiska, stwierdzając, że wykonywane przez nią czynności należy traktować jako świadczenia nienależne w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. W konsekwencji były partner został zobligowany do ich zwrotu. Ze stanowiskiem Sądu nie zgodził się partner Y i wniósł skargę kasacyjną, która ostatecznie nie została przyjęta do rozpoznania.
W orzecznictwie wskazuje się również, że jeżeli zwrot bezpodstawnego wzbogacenia ma nastąpić w pieniądzu, to w razie uwzględnienia powództwa zasądzeniu podlega zwrot aktualnego wzbogacenia, co należy rozumieć zgodnie z art. 405 w zw. z art 316 k.p.c. , stosowanym w drodze analogi, tj. zwrot wzbogacenia istniejącego w chwili wyrokowania (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2022 r. I CSK 1540/22)
Konkludując, brak wspólności ustawowej majątkowej nie pozbawia partnerów ochrony prawnej. Jeżeli jedna osoba wnosi do majątku drugiej osoby nakłady finansowe, pracę lub czas, po zakończeniu związku może żądać ich rozliczenia. Podstawę takich roszczeń stanowią przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia.
Apl. radc. Emilia Strzałkowska-Płonka
Comments are closed.