PIECZA NAPRZEMIENNA

16 października 2024

blog, Blog wewnątrzMożliwość komentowania PIECZA NAPRZEMIENNA została wyłączona

W Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym próżno szukać definicji pieczy naprzemiennej, pomimo tego, że jest to jedna z dopuszczalnych form sprawowania opieki przez rodziców nad dzieckiem.

Naczelną zasadą prawa rodzinnego jest zasada dobra dziecka, stanowiąca klauzulę generalną i wymagająca każdorazowo interpretacji ze strony sędziego. Rozstrzygając o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej, sąd powinien rozważyć po pierwsze dobro dziecka, które ma pierwszeństwo przed interesem rodziców, zaś w dalszej kolejności osobiste właściwości rodziców z punktu widzenia dobra dziecka.

 

1. Czym jest piecza naprzemienna?

Pod pojęciem pieczy naprzemiennej wobec dziecka obydwojga rodziców rozwiedzionych należy rozumieć opiekę sprawowaną w porównywalnych (niekoniecznie takich samych) i powtarzających się okresach. Najczęściej stosowana jest w przypadku rozwodu lub separacji.

W praktyce wykonywanie władzy rodzicielskiej w modelu pieczy naprzemiennej możliwe jest z wykorzystaniem dwóch wariantów:

• dwóch centrów życiowych – dziecko ma dwa miejsca stałego pobytu u każdego z rodziców i naprzemiennie u nich przebywa w porównywalnym czasie;
• dziecko ma jedno miejsce pobytu (w konkretnym mieszkaniu/domu), a rodzice zmieniają się co pewien porównywalny czas.

Aby sąd mógł powierzyć rodzicowi sprawowanie pieczy naprzemiennej nad dzieckiem, niezbędne jest posiadanie przez rodzica dziecka pełnej władzy rodzicielskiej.

Opieka naprzemienna ma na celu przede wszystkim zapewnienie jednakowej więzi dziecka z obojgiem rodziców poprzez zapewnienie równości czasu jaki dziecko spędza z nimi, a co za tym idzie zminimalizowanie ryzyka utraty kontaktu dziecka z jednym z rodziców.

 

2. Rozstrzygnięcia sądu rozwodowego

Możliwość powierzenia obojgu rodzicom pieczy naprzemiennej upatrywać należy w dwóch przepisach: art. 58 §1 oraz art. 58 §1a Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, odmiennie traktujących sytuacje w przypadku porozumienia małżonków w tym zakresie oraz w razie jego braku:

„§  1. W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.

• 1a.W braku porozumienia, o którym mowa w § 1, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.”.

Jeżeli rozwodzący się rodzice przedstawią sądowi pisemne porozumienie, o którym mowa powyżej, to sąd powinien uwzględnić ich wolę co do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem.

W przypadku braku porozumienia rozstrzyga sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców. Sąd może wówczas:

• powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodziców, w tym w formie pieczy naprzemiennej;
• powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu rodzicowi bez ograniczania władzy rodzicielskiej drugiemu;
• powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu rodzicowi z ograniczeniem władzy rodzicielskiej drugiemu do określonych uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.

 

Przykład: wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 27.11.2017 r., IV C 1212/17:

„ustala, że każdy z rodziców będzie naprzemiennie sprawował osobistą opiekę nad małoletnią córką stron – J. K. urodzoną dnia (…) w W. w miejscu swojego pobytu od poniedziałku od chwili odebrania dziecka z placówki wychowawczej lub oświatowej do kolejnego poniedziałku do chwili zaprowadzenia dziecka do tej placówki, przy czym w poniedziałek dnia 4 grudnia 2017 r. ojciec odprowadzi dziecko do placówki a odbierze dziecko tego dnia matka, zaś w kolejnym tygodniu odwrotnie; z zastrzeżeniem, że opieka naprzemienna tak orzeczona nie obowiązuje w okresach niżej wyszczególnionych, w których opiekę nad dzieckiem rodzice będą sprawowali również naprzemiennie, przy czym […]”

 

3. Przesłanki zastosowania pieczy naprzemiennej

Relacje rodziców po rozstaniu mają kluczowe znaczenie dla możliwości orzeczenia pieczy naprzemiennej. Przeważa pogląd, iż piecza naprzemienna może zostać zastosowana tylko przy braku lub niskim nasileniu konfliktu pomiędzy rodzicami. W przypadku skonfliktowanych rodziców wykonywanie pieczy naprzemiennej może być znacznie utrudnione oraz szkodliwe dla dziecka.

Nie ulega wątpliwości, że naprzemienne sprawowanie opieki nad dzieckiem wymaga od rodziców współpracy i osiągnięcia porozumienia w sprawach dziecka. 

Zastosowanie przez sąd pieczy naprzemiennej poprzedzone jest badaniem psychologicznym zarówno dziecka jak i rodziców. Nie bez znaczenia jest również wola samego dziecka, które w miarę możliwości powinno zostać przez sąd wysłuchane oraz możliwości rodziców w zakresie sprawowania opieki naprzemiennej np. ich sytuacja materialna, odległość pomiędzy miejscami zamieszkania.

 

4. Piecza naprzemienna a alimenty

Sprawowanie pieczy naprzemiennej nie znosi obowiązku alimentacyjnego względem dziecka. Na ogół sądy orzekają, iż w takim przypadku koszt utrzymania dziecka leży w gestii rodziców w takim samym zakresie.

Jednak jeżeli pomiędzy rodzicami nie ma porozumienia w kwestii kosztów utrzymania dziecka, wówczas sąd może orzec o alimentach. Wysokość świadczenia alimentacyjnego wyznaczana jest zawsze według usprawiedliwionych potrzeb dziecka oraz możliwości zarobkowych rodzica.

 

---