Odpowiedzialność za długi spadkowe

8 lutego 2024

blog, Blog wewnątrzMożliwość komentowania Odpowiedzialność za długi spadkowe została wyłączona

Od czego zależy zakres odpowiedzialności za długi spadkowe, jak jej uniknąć i jak uchronić małoletnie dzieci przed długami spadkowymi? To najczęściej zadawane mi pytania w związku z postępowaniem spadkowym.

 Jakie problemy możemy napotkać dowiadując się, że odziedziczyliśmy spadek?

Dziedziczenie spadku nie zawsze wiąże się z odziedziczeniem majątku (domu, mieszkania czy oszczędności). Często w skład spadku wchodzą zobowiązania np. niespłacone kredyty, pożyczki, niezapłacone rachunki, podatki czy składki ubezpieczeniowe osób prowadzących działalność gospodarczą. Należy wskazać, że ustanowiona za życia osoby będącej przedsiębiorcą rozdzielność majątkowa nie chroni jej współmałżonka przed odpowiedzialnością za długi związane z prowadzeniem firmy. Wchodzą one w skład spadku po zmarłej osobie prowadzącej indywidualną działalność gospodarczą.

Może się zdarzyć, że odziedziczone zobowiązania – długi – swoją wysokością przewyższają majątek, który pozostawił spadkodawca.

Problem z odziedziczenie samych zobowiązań albo zobowiązań przewyższających wartość odziedziczonego majątku może dotknąć nas także wtedy, gdy nie znaliśmy dalekiego krewnego
i dowiemy się o odziedziczeniu spadku, ponieważ cała jego najbliższa rodzina odrzuciła spadek po nim.

Spadkobiercy nabywają spadek z chwilą otwarcia spadku, czyli z chwilą śmierci spadkodawcy, ale mają możliwość odrzucenia spadku. W imieniu małoletnich dzieci spadek musi zostać odrzucony przez ich rodziców.

 

Kiedy i w jaki sposób  można przyjąć lub odrzucić spadek?

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania do spadku (tj. o testamencie, o dziedziczeniu ustawowym gdzie kolejność dziedziczenia poszczególnych kręgów spadkobierców  określają przepisy kodeksu cywilnego, albo o odrzuceniu spadku przez osoby, które były w pierwszej kolejności powołane do spadku ).

Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie 6 miesięcy jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Przyjęcie spadku wprost oznacza, że dziedziczymy majątek i długi. Osoba, która przyjmie spadek z długami, odpowiada za nie także swoim majątkiem osobistym.

Natomiast przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że osoba, która przyjmuje w ten sposób spadek, odpowiada za długi zmarłego spadkodawcy tylko do wysokości wartości odziedziczonego majątku, ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku.

Od tej zasady istnieje jednak wyjątek, tzn. ona nie obowiązuje, jeżeli spadek obejmuje nieruchomość obciążoną hipoteką art. 74 ustawy o księgach wieczystych i hipotece zastrzega, że wierzyciel hipoteczny może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką, bez względu na ograniczenie odpowiedzialności dłużnika wynikające z prawa spadkowego.

 

Gdzie i w jaki sposób składa się oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku?

Oświadczenie o przyjęciu albo odrzuceniu spadku może być złożone:

1. przed notariuszem,
2. w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie, lub
3. w sądzie spadku w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, którym jest:

• • sąd rejonowy właściwy dla  ostatniego miejsca pobytu spadkodawcy, albo jeżeli nie da się go ustalić
  • sąd  rejonowy właściwy dla miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część albo
  • sąd rejonowy dla m.st. Warszawy– w braku powyższych podstaw.

Gdy składamy takie oświadczenie do Sądu – od wniosku o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku należy uiścić  opłatę sądową stałą w kwocie 100 złotych.

Do oświadczenia należy dołączyć wypis aktu zgonu spadkodawcy albo prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu.

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważne.

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane.

Ale jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, możliwe jest uchylenie się od jego skutków , na drodze sądowej, jednocześnie spadkobierca powinien oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.

Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie 6 miesięcy od dnia powołania go do spadku, również może uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu. Jednak konieczne jest złożenie w tej sprawie wniosku do sądu, który sprawdza okoliczności nie dochowania terminu i orzeka o zatwierdzeniu takiego oświadczenia.

 

Jak można odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka?

Po nowelizacji  Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, która weszła w życie w listopadzie 2023r. rodzic, który odrzucił spadek, może złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka bez konieczności uzyskania zezwolenia sądu rodzinnego na dokonanie tej czynności. Ale na dokonanie tej czynności musi być zgoda drugiego rodzica, któremu także przysługuje władza rodzicielska w tym zakresie albo gdy dokonują jej oboje rodzice. Wcześniej taka zgoda sądu rodzinnego była konieczna.

(Według nowego przepisu art. 101 § 4 k.r.o., jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka przez rodzica, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, gdy jest dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu również w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, albo gdy jest dokonywana wspólnie, nie wymaga zezwolenia sądu).

 

Zatem zgoda sądu rodzinnego na odrzucenie spadku w imieniu małoletnich dzieci nadal będzie wymagana gdy:

• rodzice nie porozumieli się co do odrzucenia spadku w imieniu dziecka;
• spadku nie odrzucają inni zstępni rodziców tego dziecka (np. pełnoletnie rodzeństwo dziecka).

Rodzic, składając w imieniu dziecka oświadczenie o odrzuceniu spadku, oświadcza o:

1. przysługiwaniu mu władzy rodzicielskiej i jej zakresie,
2. wyrażeniu przez drugiego z rodziców zgody na odrzucenie spadku, chyba że oświadczenie to jest składane wspólnie,
3. uprzednim odrzuceniu spadku przez któregokolwiek z rodziców,
4. odrzuceniu spadku przez innych zstępnych rodziców tego dziecka.

Zgodnie z art. 641 § 3² k.p.c. oświadczenie w zakresie treści wskazanej w § 3¹ pkt 1–4 składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Oświadczenie o odrzuceniu spadku może dotyczyć więcej niż jednego dziecka (art. 641 § 3⁵ k.p.c.)

 

---