Co wchodzi w zakres masy spadkowej po zmarłym spadkodawcy?

25 października 2022

blog, Blog wewnątrzMożliwość komentowania Co wchodzi w zakres masy spadkowej po zmarłym spadkodawcy? została wyłączona

W pierwszej kolejności należy zacząć kwestię wyjaśnienia, co dokładnie mieści się pod pojęciem spadku i co wchodzi w jego skład.

Zgodnie z treścią przepisu art. 922 § 1 k.c. „prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej.” W związku z powyższym spadek jest to ogół praw majątkowych i obowiązków, które przysługują spadkodawcy w chwili jego śmierci. Sam proces dziedziczenia jest określany jako sukcesja uniwersalna. Wskutek zdarzenia, jakim jest śmierć spadkodawcy, spadkobierca wstępuje z mocy prawa w sytuację prawną spadkodawcy.

Jakie są reguły dziedziczenia w polskim systemie prawnym?

Przepisy kodeksu cywilnego wyróżniają dwa sposoby dziedziczenia: ustawowe
i testamentowe. Dziedziczenie testamentowe ma miejsce wtedy, gdy spadkodawca sporządzi ważny testament, w którym wskaże, kto po nim dziedziczy. Istotne jest również, że dziedziczenie ustawowe następuje wtedy, gdy spadkodawca nie pozostawi po sobie testamentu. Dziedziczenie testamentowe ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym.

Co nie podlega dziedziczeniu przez spadkobiercę?

Podkreślić trzeba, że nie wszystkie prawa i obowiązki podlegają dziedziczeniu przez spadkobiercę. Dyspozycja art. 922 § 2 k.c. stanowi, że „Nie należą do spadku prawa
i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami”.

Do przykładowego katalogu praw niepodlegających dziedziczeniu należą:

1. obowiązek uiszczenia podatku;
2. obowiązek odprowadzenia składek na ubezpieczenie społeczne;
3. zezwolenia oraz koncesje;
4. użytkowanie ustanowione na rzecz osoby fizycznej.

Istnieją również przypadki takich praw, które nie podlegają dziedziczeniu przez oznaczone osoby, niezależnie od posiadania statusu spadkobiercy. Przepisy Kodeksu cywilnego oraz niektórych innych ustaw wprost określają, że konkretne prawa nie podlegają dziedziczeniu po zmarłym, ale natomiast z dniem śmierci spadkodawcy przechodzą na oznaczone osoby, bez względu na to czy są one spadkobiercami czy też nie. Tytułem przykładu należy chociażby wskazać przypadek określony w art. 831 § 1 zd. 1 k.c., zgodnie z którym ubezpieczający może wskazać jedną lub więcej osób uprawnionych do otrzymania sumy ubezpieczenia w razie śmierci osoby ubezpieczonej; może również zawrzeć umowę ubezpieczenia na okaziciela.

Co zatem w przypadku, gdy spadkodawca pozostawił testament, wskazał w nim osoby uprawnione do dziedziczenia po sobie, ale zawierając umowę ubezpieczenia na życie nie wskazał osoby uposażonej.

Ubezpieczyciele często odmawiają wypłaty świadczenia osobom legitymującym się statusem spadkobierców, powołując się na ogólne przepisy warunków ubezpieczenia, gdzie wskazuje się, że w pierwszej kolejności uprawnionymi do odbioru świadczenia są najbliżsi członkowie rodziny zmarłego. Dopiero w przypadku braku krewnych spadkodawcy, spadkobiercy testamentowi mogliby zatem dochodzić wypłaty środków z polisy ubezpieczeniowej od Ubezpieczyciela.

Plusem takiego rozwiązania legislacyjnego jest niewątpliwie to, że świadczenie pieniężne w postaci polisy ubezpieczeniowej, które za życia odkładał spadkodawca miało na celu m.in. zabezpieczenie przez spadkodawcę interesów swoich najbliższych oraz zapewnienie im godziwych warunków życiowych w przyszłości, poprzez wskazanie w umowie ubezpieczenia jako uposażonych swoich najbliższych członków rodziny. Minusem tego rozwiązania jest natomiast fakt, że spadkobierca, który został powołany do całości spadku na podstawie testamentu oraz wstępuje w ogół i praw obowiązków po zmarłym, a mimo to nie może rościć sobie żadnych praw do wypłaty świadczenia zgromadzonego na polisie ubezpieczeniowej.

 

---