Założył spółkę w S-24 i wyszedł na tym jak Zabłocki na mydle. Cz. 3 – wzór umowy spółki vs. automatyczne umorzenie udziałów

20 maja 2024

blog, Blog wewnątrzMożliwość komentowania Założył spółkę w S-24 i wyszedł na tym jak Zabłocki na mydle. Cz. 3 – wzór umowy spółki vs. automatyczne umorzenie udziałów została wyłączona

Kto prowadzi działalności gospodarczej musi liczyć się z ryzykiem niepowodzenia w biznesie. Należy mieć to na uwadze, już w momencie zakładania spółki z o.o. Dlatego umowa spółki powinna przywidywać ryzyko niepowodzenia przyjętego modelu biznesu i posiadać postanowienia umowne, które zmniejszają straty i dadzą możliwość szybkiej restrukturyzacji i dopasowania spółki do nowych potrzeb rynku.

Czasami prowadzi to do sytuacji, w której dalszy udział w spółce konkretnego wspólnika nie jest już biznesowo celowy, a pozostali wspólnicy nie chcą likwidować spółki, tylko zmienić je profili działania z powodu utraty przez spółkę rynków zbytu, wzrostu kosztów produkcji, zmian w przepisach prawa uniemożliwiających dalszą sprzedaż towarów lub usług lub czyniących tą sprzedaż nie opłacalną (np. z powodu zmian przepisów podatkowych).

Nie ma problemu, jeśli wspólnik, który ma zostać wykluczony ze spółki, nie chce dalej uczestniczyć w spółce i sprzedaje udziały lub zgadza się na dobrowolne umorzenie udziałów. Problem zaczyna się, gdy wspólnik nie chce sprzedać udziałów lub nie zgadza się na ich dobrowolne umorzenie, przestaje angażować się w sprawy spółki i zgłasza się tylko po dywidendę.

Rozwiązaniem tego problemu jest automatyczne umorzenie udziałów. Niestety dostępny w S24 wzór umowy sp. z o.o. nie ma takich postanowień. Posiada jedynie możliwość dobrowolnego umorzenia udziału, który w przypadku braku zgody między wspólnikami nie pozwala szybko rozwiązać problemów. A „czas to pieniądz”, jak mawiał Beniamin Franklin. Dlatego warto zadbać zawczasu o możliwość szybkiego usunięcia ze spółki wspólnika, który zagraża interesom spółki lub którego dalszy udział w spółce okazał się zbędny, przez umorzenie jego udziałów, co jest jednoznaczne z wykluczeniem takiego wspólnika ze spółki.

 

CZYM JEST AUTOMATYCZNE UMORZENIE UDZIAŁÓW

Zgodnie z art. 199 § 4 KSH automatyczne umorzenie polega na umorzeniu udziałów w razie ziszczenia się określonego zdarzenia bez powzięcia uchwały zgromadzenia wspólników. Taki rodzaj umorzenie pozwala natychmiastowo usunąć wspólnika ze spółki, o ile w umowie spółki wpisane są zdarzenia, których ziszczenie wywoła skutek w postaci umorzenia udziałów, a spółka jest w stanie spłacić wspólnika z czystego zysku.

Przyczyny umorzenia udziałów muszą dotyczyć spółki, a nie osoby wspólnika. Muszą ponadto wskazywać powody umorzenia w sposób wyczerpujący i dokładny, pozbawiony sformułowań ocennych i niejednoznacznych (post. SN z dnia 7 lutego 2024 r. I CSK 6011/22 LEX nr 3669694, Wyrok SN z 12 maja 2005 r., V CK 562/04 OSNC 2006/4/70). Powinny być w umowie spółki określone w sposób eliminujący uznaniowość przy ich ustalaniu. Wszelka interpretacja rozszerzająca nie jest dopuszczalna.

Na konieczność określenia w umowie spółki jednoznacznych przesłanek przymusowego (w tym automatycznego) umorzenia udziałów, bez pozostawienia marginesu uznaniowości, wskazał również Sądu Apelacyjnego w Gdańsku wyrokiem z dnia 16 listopada 2020 r. V AGa 71/20 LEX nr 3316524, Sądu Apelacyjnego w Krakowie wyrkiem z dnia 12 marca 2019 r.  I AGa 289/18 LEX nr 2747670.

 

KIEDY MOŻNA AUTOMATYCZNIE UMORZYĆ UDZIAŁY

Jak przyczyny automatycznego umorzenia udziałów można w szczególności wskazać:

1. Znaczny spadek dochodów. W takim przypadku do umowy spółki należy wprowadzić konkretną kwotę lub procent, np. „Strata lub spadek dochodów o kwotę „X” złotych wykazaną w sprawozdaniach finansowym za dwa kolejne lata obrotowe.
2. Utrata zagranicznego rynku zbytu (np. z powodu wojny lub sankcji międzynarodowych). W umowie należy wskazać konkretny rynek zbytu.
3. Utrata strategicznego kontrahenta. W umowie należy wskazać tego kontrahenta.
4. Zmiana przepisów prawa uniemożliwiająca dalszą sprzedaż konkretnego rodzaju towarów lub świadczenia usług.
5. Upływ oznaczonego w umowie czasu. W umowie powinna być wskazana konkretna data.
6. Likwidacja oddziału spółki. W umowie spółki powinien być wskazany konkretny oddział lub wszystkie oddziały.
7. Utrata przez spółkę licencji lub koncesji. Wskazanych co najmniej rodzajowo.

 

KIEDY NIE MOŻNA AUTOMATYCZNIE UMORZYĆ UDZIAŁÓW

Podstawą do automatycznego umorzenia udziałów nie mogą być okoliczności dotyczące osoby wspólnika np.:

1. konflikt między wspólnikami;
2. działania na szkodę spółki, w tym działania konkurencyjne;
3. zajęcie udziałów wspólnika w toku postępowania egzekucyjnego;
4. ogłoszenie upadłości wspólnika;
5. likwidacja wspólnika (jeśli jest spółką lub JDG);
6. nie wykonywanie obowiązków nałożonych umową spółki np. dopłat;
7. powtarzające się nieobecności na zgromadzeniu wspólników;
8. brak współdziałania przy podejmowaniu uchwał;
9. wyrok karny, utrata uprawnień zawodowych;
10. podejmowanie działań konkurencyjnych;
11. nadużywanie prawa indywidualnej kontroli;
12. naruszenie zasad lojalności wobec spółki;
13. długotrwała choroba;
14. długotrwały wyjazd wspólnika za granicę;

Powyższe zdarzenia nie są ściśle związane z funkcjonowaniem spółki i dotyczą osoby wspólnika, w takich przypadkach dopuszczalną drogą do wykluczenia wspólnika jest tylko droga sądowa oparta o powództwo z art. 266 § 1 KSH.

Należy również pamiętać, że z najszybszym i pewnym automatycznym umorzeniem udziałów mamy do czynienia tylko w przypadku, gdy spółka umarza udziały za wynagrodzeniem z czystego zysku. Wtedy do umorzenia dochodzi z dniem powstania zdarzenia opisanego w umowie spółki. Jeśli zysku w spółce nie ma, konieczne jest obniżenie kapitału zakładowego. Wtedy do umorzenia udziałów dochodzi po podjęciu uchwały o obniżeniu kapitału zakładowego i rejestracji obniżenia kapitału w KRS.

 

---