ODWOŁANIE DAROWIZNY
W mediach często możemy niestety usłyszeć historie, w których starsza osoba obdarowuje swoją rodzinę cennymi dobrami np. nieruchomością lub rodzinnymi kosztownościami, a tuż po zawarciu umowy – wspomniana rodzina wykazuje się wyjątkowo negatywną postawą w stosunku do swojego darczyńcy. Jeżeli zdecydowaliśmy się, przekazać w ramach darowizny część swojego majątku, czasem nawet większość swojego dorobku warto wiedzieć jak się w takiej sytuacji zachować, jakie prawa nam przysługują.
- Czy darowiznę, której już dokonaliśmy można w jakiś sposób odwołać?
Z uwagi powyższą na szczególną więź łączącą strony umowy darowizny, jak również jej nieodpłatny charakter, przepisy kodeksu cywilnego przewidują pewne przypadki, w których możliwe jest cofnięcie darowizny. Generalnie możliwość odwołania darowizny jest uzależniona od zachowania obdarowanego względem darczyńcy lub też związana z sytuacją majątkową, w której znalazł się darczyńca.
- O jakim zachowaniu obdarowanego mówimy w kontekście możliwości odwołania darowizny?
Najczęstszym przypadkiem kiedy dochodzi do odwołania darowizny jest rażąca niewdzięczność obdarowanego względem darczyńcy. Kodeks cywilny nie wskazuje jak rozumieć ten termin. Może on natomiast obejmować stosunkowo szerokie spektrum nagannych etycznie zachowań wobec darczyńcy, takich jak np. nieudzielanie pomocy w chorobie, agresja. Sądy najczęściej przyjmują, że do rażącej niewdzięczności dochodzi kiedy obdarowany dopuszcza się przestępstwa skierowanego przeciwko darczyńcy (np. zniewaga, pobicie, kradzież) lub też w sposób ciężki zaniedbuje wobec niego obowiązki rodzinne. Musi to być działanie lub zaniechanie podjęte świadomie i w nieprzyjaznym wobec darczyńcy zamiarze. Do odwołania darowizny z uwagi na rażącą niewdzięczność obdarowanego może dojść niezależnie od tego, czy umowa darowizny została już wykonana czy też nie.
- A co w przypadku, gdy po dokonaniu darowizny okazuje się, że nasza sytuacja finansowa się pogorszyła i myślimy sobie, że ta darowizna to jednak nie był dobry pomysł?
To kolejny przypadek, w którym może dojść do odwołania darowizny, przy czym musi to być zmiana na tyle istotna, że wykonanie darowizny pociągnęłoby za sobą niemożność utrzymania się darczyńcy lub osób wobec, których ciąży na nim obowiązek alimentacyjny. Powyższa przesłanka może stać się powodem odwołania darowizny, tylko wówczas jeżeli darowizna nie została jeszcze wykonana.
Co więcej, zgodnie z art. 897 Kodeksu cywilnego: Jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom. Jeżeli więc osoba, która przekazała nam darowiznę, popada w poważne tarapaty finansowe, jesteśmy zobligowani pomóc jej w utrzymaniu. Możemy jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość dokonanej darowizny.
- Załóżmy więc, że zachodzą podstawy do odwołania przez nas darowizny. W jaki sposób powinniśmy się zachować, co zrobić, aby odwołać darowiznę?
Odwołanie darowizny następuję w formie pisemnego oświadczenia darczyńcy, które wywołuje skutki prawne z chwilą jego doręczenia obdarowanemu. Wystarczy więc przygotowanie krótkiego pisma, w którym wskażemy o jaką darowiznę chodzi, wskażemy strony dokonanej darowizny i napiszemy, że naszą wolą jest odwołanie darowizny oraz podamy powód z którego nastąpiło odwołanie. Takie pismo należy oczywiście opatrzyć naszym własnoręcznym podpisem i przekazać osobiście, bądź pocztą obdarowanemu. Trzeba przy tym zaznaczyć, iż także do odwołania darowizny nieruchomości nie jest potrzebne zachowanie formy aktu notarialnego, jednak taką formę będzie musiało przyjąć oświadczenie obdarowanego przenoszące własność nieruchomości z powrotem na darczyńcę.
- W jakim terminie możemy odwołać darowiznę. Czy możemy to zrobić nawet po wielu latach od jej dokonania?
Odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności może mieć miejsce w trakcie roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o rażącej niewdzięczności obdarowanego. Jeżeli minie rok od dowiedzenia się, odwołanie darowizny nie może mieć miejsca. Jeżeli to spadkobiercy darczyńcy mają odwoływać darowiznę, roczny termin biegnie od dnia, w którym o rażącej niewdzięczności dowiedzieli się spadkobiercy.
- Czy darowiznę może odwołać wyłącznie darczyńca?
Do odwołania darowizny uprawniony jest darczyńca. Jednak w sytuacji, kiedy darczyńca zmarł przed upływem terminu do odwołania darowizny, darowiznę mogą odwołać także spadkobiercy darczyńcy. To samo uprawnienie będzie im przysługiwać, jeśli obdarowany swoim umyślnym zachowaniem doprowadził do śmierci darczyńcy.
- Kiedy nie można odwołać darowizny?
Pierwszą sytuacją, która uniemożliwia odwołanie darowizny jest wspomniany już powyżej upływ rocznego terminu. Darowizny nie będzie można odwołać również wtedy, kiedy darczyńca przebaczył obdarowanemu, który dopuścił się wobec niego rażącej niewdzięczności. Darowizna nie może zostać odwołana także w sytuacji, kiedy była ona zgodna z zasadami współżycia społecznego (np. kiedy została dokonana w zamian za uratowanie życia darczyńcy).
r.pr. Paweł Kaczmarek
Comments are closed.