PRZESTRZEGANIE PRAW PODATNIKÓW PRZEZ ORGANY PODATKOWE
Zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa (Dz. U. z roku 2019, poz. 900, dalej: „o.p.”) podatnik ma prawo, aby w postępowaniu podatkowym jego sprawa została załatwiona na podstawie przepisów prawa, wnikliwie i szybko, przy użyciu możliwie najprostszych środków. Z kolei organy podatkowe mają obowiązek podejmować wszelkie niezbędne działania
w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, udzielać niezbędnych informacji i wyjaśnień o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem tego postępowania, zapewnić podatnikowi czynny udział w każdym stadium postępowania, a także wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy, aby w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez stosowania środków przymusu.
Niestety wyrażone w art. 120 – 129 o.p. zasady prawa nie są respektowane przez organy podatkowe i coraz częściej dochodzi do naruszeń praw podatników. Praktyką jest, że urzędy skarbowe nadużywają uprawnień do przedłużenia czasu kontroli, postępowania podatkowe są prowadzone z przekroczeniem ustawowych terminów, w sposób przewlekły, z naruszeniem zasady szybkości postępowania, co w sposób oczywisty podważa zaufanie obywateli do państwa. Z tych właśnie względów w odczuciu społecznym uznaje się, że organy podatkowe są restrykcyjne, przepisy podatkowe są nieprecyzyjne, nieczytelne i często ulegają zmianom, urzędnicy popełniają wiele błędów i mają nieprzyjazny stosunek do podatników. Zwraca się uwagę, że błędy w działaniu administracji podatkowej pozostają najczęściej bezkarne, a ewentualna odpowiedzialność urzędników jest symboliczna. Natomiast skutki finansowe i społeczne tych błędów dla podatników są poważne, włącznie z likwidacją działalności gospodarczej i utratą środków do życia. Organy kontrolne (m.in. NIK) skupiają się wyłącznie na ocenie prac organów podatkowych w kontekście realizacji zadań ustawowych – wymiaru, poboru i egzekucji podatków, zapominając zupełnie o ocenie sprawności
i rzetelności postępowania prowadzonego przez urząd skarbowy wobec podatników.
W związku z koniecznością ochrony praw podatników, w kwietniu ubiegłego roku ustawodawca rozpoczął prace legislacyjne, mające na celu wprowadzenie do porządku prawnego Karty Praw Podatnika. Projekt przewiduje, że w przypadku wszczęcia postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej, organ doręczy podatnikowi egzemplarz Karty. Głównym celem Karty jest odbudowanie wiarygodności w przestrzeni prawa podatkowego, poprawa relacji między podatnikiem a organami, zwiększenie społecznej akceptacji systemu podatkowego. Karta ma pełnić funkcję porządkującą, edukacyjną, informacyjną. Karta ma także gwarantować:
- prawo do dobrego prawodawstwa podatkowego,
- prawo do zapłaty podatku w wysokości wynikającej z ustaw podatkowych,
- prawo do domniemania rzetelności i dobrej wiary,
- prawa do prywatności,
- prawa do rzetelnego postępowania administracyjnego i sądowego w sprawach podatkowych,
- prawo do zaskarżenia rozstrzygnięć w sprawach podatkowych,
- prawo do naprawienia szkody.
Projekt powyższej ustawy należy co do zasady ocenić pozytywnie. Usystematyzowanie i zebranie w jednym akcie wszystkich uprawnień podatnika jest słusznym i koniecznym rozwiązaniem. Jednak czy wprowadzenie powyższej ustawy do polskiego porządku prawnego złagodzi skutki istniejącej nierównowagi, zwiększy zaufanie podatnika do państwa oraz spowoduje, że organy podatkowe przywiążą należytą wagę do ochrony praw podatnika pozostaje kwestią otwartą.
aplikant radcowski Jacek Ukleja
Comments are closed.