Monitoring horyzontalny sposobem na przyjazną relację z aparatem skarbowym?
Od 1 lipca tego roku, do polskiej rzeczywistości podatkowej wdrożone zostanie nowe rozwiązanie organizacyjne w postaci „Programu Współdziałania” (zwany też monitoringiem horyzontalnym). Jest to formalna, aczkolwiek dobrowolna procedura kooperacji podatnika i administracji skarbowej (reprezentowanej przez Szefa KAS), mająca na celu umożliwienie podatnikowi wykonanie jego obowiązków podatkowych w sposób dobrowolny i przyjazny. Realizacja powinności podatnika odbywać się będzie przy stałej współpracy z Szefem KAS, przy zachowaniu wzajemnego zaufania, zrozumienia i transparentności. Założenia wdrażanych rozwiązań opierają się na dotychczasowych doświadczeniach i wytycznych OECD (The Organisation for Economic Cooperation and Development), a rzeczywiste funkcjonowanie monitoringu horyzontalnego obserwujemy m.in. w Holandii, Hiszpanii, Francji, Austrii, USA czy Australii.
Nowelizacja Ordynacji podatkowej (nowy dział IIB „Współdziałanie”), stworzyła podstawy prawne do realizacji przez KAS Programu Współdziałania, dostosowanego do polskich uwarunkowań społeczno-gospodarczych oraz specyfiki polskiego sytemu prawnego. Ostatecznie, program współdziałania przeznaczony jest tylko dla podatników, których przychody przekraczają 50 mln euro (dla podatników aplikujących do programu w 2020 r. kwota przeliczona na złote wynosi 212.925.000. PLN), a szczegóły zasad współpracy będą ustalane odrębnie dla każdego podatnika i regulowane w odrębnej umowie o współdziałaniu. Taka kategoryzacja podmiotów ze względu na wielkość przychodów powoduje, iż nowy model współdziałania adresowany jest (przynajmniej w pierwszej fazie) wyłącznie do największych podatników. Zdaniem Ministerstwa Finansów, podmioty te z jednej strony są w stanie zapewnić należyte funkcjonowanie wewnętrznych mechanizmów kontrolnych w zakresie funkcji podatkowej, a z drugiej, że to właśnie te podmioty dokonują najczęściej agresywnej optymalizacji podatkowej (z wielkością obrotów wzrasta ekonomiczna „opłacalność” optymalizacji)
Tu rodzi się zasadnicze pytanie – co mi takie porozumienie daje?
Z założeń Programu Współdziałania wynika, że podmiot podpisujący umowę z Szefem KAS będzie objęty zindywidualizowaną obsługą podatkową, a poziom ingerencji organów KAS w bieżącą działalność podatnika będzie uwzględniał wewnętrzne procedury i narzędzia zarządzania ze szczególnym uwzględnieniem nadzoru nad kwestiami podatkowymi. Monitoring horyzontalny nie jest formą kontroli podatkowej i nie ma na celu bezpośredniego sprawdzenia prawidłowości realizacji obowiązków podatkowych. Co jest zupełną nowością, monitoring horyzontalny to nadzór nad mechanizmami wewnętrznymi wdrożonymi u podatnika w celu prawidłowego wykonywania obciążających go obowiązków podatkowych. Inaczej mówiąc to podatnik będzie samodzielnie weryfikował swoje własne rozliczenia podatkowe a KAS będzie nadzorował, czy wdrożone wewnętrzne mechanizmy zarządcze działają prawidłowo.
Chyba nikt nie ma wątpliwości, że polskie regulacje podatkowe ulegają stałym i dynamicznym zmianom, czego efektem jest trudność w zrozumieniu treści nowych przepisów nie mówiąc o przygotowaniu się do ich stosowania. Często też spotykamy się z sytuacją niejednoznaczności nowych regulacji prawnych czy też nawet ich sprzeczności z innymi przepisami. Permanentny proces legislacyjny stanowi swoistą pułapkę nie tylko dla podatników, ale także dla urzędników skarbowych, którzy muszą w takiej rzeczywistości rozstrzygać niejednokrotnie o „być albo nie być” podatnika. Pewność poprawności dokonywanych rozliczeń podatkowych to stan pożądany przez wszystkich dyrektorów finansowych. CFO wielokrotnie muszą podejmować decyzje finansowe, obarczone także odpowiedzialnością karną, pomimo istniejących niejasności na gruncie materii prawa podatkowego. Na tym tle uczestnictwo w programie współdziałania, gdzie gwarantowane jest udzielanie odpowiedzi – i to w czasie rzeczywistym – na nurtujące podatnika pytania i wątpliwości, wydaje się bezcenne. Ponadto podpisanie umowy z Szefem KAS może przewidywać odrębne porozumienie w sprawach: interpretacji przepisów prawa podatkowego, ustalania cen transferowych, braku zasadności zastosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, wysokości prognozowanego na następny rok podatkowy zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym od osób prawnych czy też w innej sprawie, niezbędnej dla zapewnienia prawidłowej realizacji indywidualnej umowy o współdziałaniu.
Z uwagi na nowość przyjętego rozwiązanie nie możemy jeszcze jednoznacznie mówić o faktycznych korzyściach w praktyce, niemniej nieporozumieniem byłaby sytuacja, kiedy podmiot objęty programem współdziałania byłby traktowany równorzędnie z podmiotem, który w takim programie nie uczestniczy. Wobec powyższego warto jednak zastanowić się nad podjęciem działań w kierunku uzyskania benefitów programu współdziałania.
Niemniej coś za coś. Warunkiem bezwzględnym podpisania umowy o współdziałaniu jest podjęcie określonych prac przygotowawczych u samego podatnika. Finałem tych prac ma być opracowanie i wdrożenie ram wewnętrznego nadzoru podatkowego (RWNP). Jest to zbiór procesów oraz procedur dotyczących zarządzania sposobem wykonywania obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. W ramach czynności wewnętrznych przewiduje się 4 linie obrony, podzielone na działania wewnętrzne i zewnętrzne. W ramach działań wewnętrznych RWNP możemy wyróżnić opracowanie i wdrożenie procesów i procedur:
-
-
- Kontroli wewnętrznej w kwestiach podatkowych,
- Systemu nadzoru kierownictwa nad procesami podatkowymi,
- Zarządzania ryzykiem podatkowym,
- Tax compliance,
-
Wskazane jest także wewnętrzne organizowanie i przeprowadzania audytów podatkowych. Co do kwestii działań zewnętrznych, realizowanych przez niezależnych zewnętrznych audytorów, przewiduje się m.in. audyty funkcji podatkowej oraz zewnętrzne usługi doradztwa podatkowego, sporządzanie opinii prawnych w przypadkach wątpliwości w zakresie stosowania prawa podatkowego czy też badanie sprawozdania finansowego.
Na szczególną uwagę zasługuje audyt funkcji podatkowej, którego wyniki będą brane pod uwagę przez Szefa KAS. Obejmuje on swoim zakresem sprawdzenie prawidłowości wykonywania obowiązków podatkowych oraz skuteczności i adekwatności wdrożonych ram wewnętrznego nadzoru podatkowego. Audyt ten zawiera także ocenę ryzyka podatkowego i wynikającą z tej oceny analizę całości lub części dokumentacji źródłowej. Wynik z audytu funkcji podatkowej, wraz ze zgromadzoną w jego toku dokumentacją, będą brane pod uwagę w toku audytu podatkowego przeprowadzanego przez Szefa KAS, zwłaszcza w procesie definiowania ryzyk determinujących wybór obszarów do badania przez audytorów Szefa KAS.
Wdrożenie i sfinansowanie wszystkich linii obrony, oraz zapewnienie jej odpowiedniej jakości, leżą po stronie podatnika. Opracowane i wdrożone procesy i procedury winny gwarantować zadziałanie odpowiednich mechanizmów odpowiadających na zaistniałą sytuację prawnopodatkową. Z zapowiedzi Ministerstwa Finansów wynika, że: „im wyższy będzie poziom skuteczności i adekwatności RWNP tym niższy będzie zakres i forma nadzoru realizowanego przez Szefa KAS, co z kolei wpłynie na zmniejszenie po stronie podatnika obciążeń administracyjnych wiążących się z przestrzeganiem prawa podatkowego, m.in. poprzez zmniejszenie liczby i uciążliwości czynności nadzorczych ze strony KAS”.
Biorąc powyższe pod uwagę warto rozważyć podjęcie decyzji zarządczej o zainicjowaniu działań przygotowawczych do aplikowania o udział w programie współdziałania. Bieżąca i transparentna współpraca z fiskusem wydaje się jednak dużo bardziej atrakcyjna niż niespodziewane kontrole podatkowe.
Prawidłowe przygotowanie procedur i procesów wewnętrznych, oraz wyniki prac niezależnych ekspertów zewnętrznych, są niezbędne do pozytywnego wyniku audytu Szefa KAS, warunkującego możliwość podpisanie umowy o współdziałaniu. Należy tu mieć świadomość, że prawidłowe przygotowanie RWNP wymaga przeglądu dotychczas funkcjonującego systemu zarządzania i określenia jego słabych stron względnie braków. Na bazie tych ustaleń będzie można przystąpić do modyfikacji istniejących rozwiązań bądź opracowywania nowych.
Nasza Kancelaria we współpracy z Przedsiębiorstwem Innowacyjno – Kooperacyjnym KARAMA, pomoże Państwu we wszystkich kwestiach wymaganych do przystąpienia do Programu Współdziałania, a także w przeprowadzeniu niezależnego audytu funkcji podatkowej.
doradca podatkowy Jerzy Grygierzec
Comments are closed.