W jaki sposób uporządkować sprawy spadkowe po zmarłym? Kroki prawne oraz formalności spadkowe
Wielu spadkodawców często nie zdąża wyrazić swojej ostatniej woli przed śmiercią, poprzez sporządzenie testamentu, który regulowałby sprawy majątkowe po nim. Wtedy pojawiają się wątpliwości, co należy zrobić, aby uporządkować wszelkie sprawy po zmarłym spadkodawcy. Niniejszy artykuł ma na celu wyjaśnienie i wskazanie szeregu czynności, jak krok po kroku „zamknąć” sprawy spadkowe po zmarłym
Na samym początku „postępowania spadkowego” należy ustalić jaki porządek dziedziczenia będzie miał miejsce po zmarłym spadkodawcy. Ustawodawca przewidział dwie formy: dziedziczenia ustawowego oraz dziedziczenia testamentowego. Musimy przede wszystkim ustalić, czy zmarły spadkodawca pozostawił ważny testament. Jeśli tak, trzeba sprecyzować, czy spadkodawca wskazał w testamencie swoich spadkobierców. Dziedziczenie ustawowe zostało uregulowane w art. 931 i nast. Kodeksu cywilnego oraz występuje wtedy, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu. Do prowadzenia sprawy spadkowej po zmarłym spadkodawcy niezbędne jest posiadanie dokumentu stwierdzającego nabycie spadku. Zgodnie z treścią art. 1025 k.c. są nimi postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku wydawane przez sąd spadku albo sporządzenie przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia.
Szukanie testamentu
Po powzięciu informacji, że będziemy dziedziczyć w porządku testamentowym po spadkodawcy – możemy przejść do kolejnych kroków związanych z „porządkowaniem” spraw spadkowych po zmarłym. Niekiedy może zdarzyć się sytuacja, w której spadkodawca nie wskazał miejsca, gdzie się testament znajduje, ponieważ nagle zmarł. Co należy zrobić w takim przypadku? To zadanie ułatwi nam Notarialny Rejestr Testamentów (działający od 5 października 2011 r.), w którym można wpisać testament sporządzony przed notariuszem bądź testament własnoręczny, jeśli został przechowany w depozycie u notariusza. Jednak Rejestr nie zawiera żadnej informacji o treści testamentu, zwłaszcza danych osobowych spadkobierców. Potwierdza on jedynie, że określony spadkodawca w ogóle jakiś testament lub testamenty zarejestrował i w jakiej kancelarii (kancelariach) można te dokumenty lub ich wypisy otrzymać. Wskazuje także kancelarię, w której testament został złożony. Informacje o zarejestrowaniu testamentu w tymże rejestrze może uzyskać każdy, bez konieczności wskazywania przyczyny czy interesu prawnego. Takie informację będą przedstawione zatem dopiero po śmierci spadkodawcy. Treść testamentu oraz stwierdzenie porządku dziedziczenia na podstawie tego testamentu wymaga już wykazania interesu prawnego wynikających z ogólnych reguł prawa spadkowego. Mianowicie po okazaniu aktu zgonu spadkodawcy – będzie możliwe sprawdzenie treści testamentu przez spadkobierców.
Szukanie konta bankowego
Kolejnym krokiem jest uzyskanie informacji, czy zmarły spadkodawca pozostawił po sobie aktywny rachunek bankowy. Taką wiadomość można otrzymać w dowolnym oddziale banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo– kredytowej. Od 1 lipca 2016 r. dzięki stronie internetowej Centralnainformacja.pl możemy szczegółowo dowiedzieć, jak złożyć taki wniosek.
Procedura wygląda następująco:
- Wnioskodawca składa wniosek w dowolnym oddziale banku lub SKOK-u.
- Bank (lub SKOK) musi zweryfikować podstawę prawną złożonego wniosku, jak i również może zażądać dokumentu stwierdzającego tytuł prawny do spadku.
- Następnie Bank (lub SKOK) pobiera opłatę za usługę według własnej taryfy opłat i prowizji (opłaty zależą od danego banku, mogą się różnić).
- Kolejną czynnością w tym postępowaniu jest przesłanie pytania do centralnej informacji o rachunkach, która zajmie się rozesłaniem tego pytania do wszystkich banków i placówek SKOK-u. Na udzielenie odpowiedzi na to zapytanie centrala ma 3 dni – po upływie tego okresu zostanie przesłana informacja do placówki banku lub oddziału SKOK, w którym został złożony wniosek.
Na podstawie tej informacji będzie można zweryfikować, czy zmarły posiadał rachunek bankowy we wskazanej instytucji, która powiadomi wnioskodawcę o posiadanych rachunkach bankowych przez zmarłego.
Kredyty
Dla spadkobiercy najistotniejszą kwestią będzie, czy zmarły spadkodawca pozostawił po sobie jakieś długi, w postaci zaciągniętych kredytów. W celu uzyskania tych informacji niezbędne będzie zwrócenie się do Biura Informacji Kredytowej (BIK), a konkretnie skierowanie wniosku do sądu, który prowadzi postępowanie spadkowe, by wystąpił do Biura Informacji Kredytowej o ujawnienie takiej informacji.
Komórka
W regulaminach świadczeń usług telekomunikacyjnych założone jest, że abonament wygasa wraz ze śmiercią abonenta. Należy jednak w dowolnym punkcie stacjonarnym operatora zgłosić ten fakt wraz z kserokopią aktu zgonu zmarłego.
Likwidacja konta bankowego
Zamknięcie konta bankowego po śmierci zmarłego – jest również kluczową kwestią w postępowaniu spadkowym. Niemniej jednak spadkobiercy są zobowiązani do przedłożenia bankowi prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia – wtedy mogą ubiegać się o wypłatę środków z rachunku bankowego zmarłego. Następnie spadkobiercy mogą złożyć wniosek o zamknięcie rachunku po zmarłym, który powinien zostać zlikwidowany po upływie określonego czasu.
Sytuacja jednak będzie bardziej skomplikowana, gdy spadkobierca posiadał konto ze współwłaścicielem. Banki stosują różne formy rozstrzygania takich sytuacji. Mianowicie najkorzystniejszym rozwiązaniem dla współwłaściciela żyjącego jest przekształcenie rachunku wspólnego bankowego w indywidualny, co powoduje że właściciel żyjący może korzystać ze zgromadzonych tam środków. Inne banki decydują się na podział rachunku wspólnego na równe części i żyjący współwłaściciel może rozporządzać tylko swoim udziałem. Część należąca do zmarłego zostaje zaliczona na poczet spadku po nim i tym samym podzielona oraz wypłacona zgodnie z ogólnymi zasadami wynikającymi z prawa spadkowego.
Zmarły współwłaściciel konta mógł zastrzec dyspozycję na wypadek śmierci, że środki pozostałe na rachunku bankowym nie będą podlegały dziedziczeniu. W tej adnotacji zmarły mógł wskazać osobę, która będzie uprawniona po jego śmierci do dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku bankowym. Jednakże taką osobą może być wyłącznie małżonek zmarłego, wstępni, zstępni oraz jego rodzeństwo, zgodnie z treścią art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Gdy zmarły nie wskazał takiej dyspozycji na wypadek swojej śmierci, likwidacja rachunku bankowego może nastąpić w inny sposób. Mianowicie zgodnie z treścią art. 55 ust. 1 pkt 1) ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe w przypadku śmierci posiadacza rachunku bankowego, bank zobowiązany jest wypłacić z tego rachunku: kwotę wydatkowaną na koszty pogrzebu posiadacza rachunku osobie, która przedstawiła rachunki stwierdzające wysokość poniesionych przez nią kosztów – w wysokości nieprzekraczającej kosztów urządzenia pogrzebu zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w danym środowisku.
prawnik Magdalena Figiel
Comments are closed.