Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia
Tytułem wstępu, umowa o zrzeczenie się dziedziczenia jest jedyną dopuszczalną przez polski system prawny umową o spadek po osobie żyjącej. Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia jest wyłączeniem od dziedziczenia na podstawie czynności prawnej. Instytucja ta została uregulowana w art. 1048 -1050 k.c., w księdze IV pt. „Spadki”.
Jakie są zatem strony umowy o zrzeczenie się dziedziczenia?
Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia może być zawarta pomiędzy przyszłym spadkodawcą a osobą należącą na podstawie art. 931 i nast. k.c. do kręgu jego spadkobierców ustawowych (przyszłym potencjalnym spadkobiercą). Zrzec się dziedziczenia można wyłącznie za życia przyszłego spadkodawcy. Dla przykładu: umowa zawarta przez pełnomocnika spadkodawcy po śmierci mocodawcy – spadkodawcy będzie skutkować jej nieważnością. Jednakże, trzeba podkreślić, że gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy oraz Skarb Państwa, należący do ostatniej grupy spadkobierców ustawowych na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego– nie mogą zrzec się dziedziczenia.
W jakiej formie powinna zawarta umowa o zrzeczenie się dziedziczenia?
Treść art. 1048 zd. 2 k.c. przewiduje wymóg zawarcia umowy o zrzeczenie się dziedziczenia w formie aktu notarialnego. Niespełnienie tej przesłanki skutkuje nieważnością czynności prawnej (art. 73 § 2 k.c.). Należy również dodać, że zrzeczenie się dziedziczenia nie jest umową o charakterze osobistym, co oznacza, że może być zawarta także przez pełnomocnika, przy czym niezbędne będzie udzielenie w tym zakresie pełnomocnictwa szczególnego. W imieniu spadkobiercy małoletniego natomiast umowę taką może zawrzeć jego przedstawiciel ustawowy po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego.
Jaki jest charakter prawny umowy o zrzeczenie się dziedziczenia?
Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia wywołuje skutki prawne dopiero z chwilą śmierci spadkodawcy, jest więc czynnością prawną mortis causa. Uznaje się również, że nie ma ona charakteru czynności prawnej rozporządzającej ani zobowiązującej. Nie jest także czynnością przysparzającą.
Jakie są skutki prawne umowy o zrzeczenie się dziedziczenia?
Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia skutkuje wyłączeniem spadkobiercy od dziedziczenia ustawowego i traktowanie go tak jakby nie dożył on otwarcia spadku. Momentem otwarcia spadku jest dzień śmierci spadkodawcy. Ponadto taka osoba traci status spadkobiercy ustawowego po konkretnym spadkodawcy oraz wszystkie uprawnienia związane z tym statusem, m.in. prawo do zachowku. Należy zaznaczyć, że spadkobierca, który zrzekł się dziedziczenia nie traci zdolności do dziedziczenia testamentowego – spadkodawca może powołać w testamencie spadkobiercę lub uczynić na jego rzecz zapis zwykły lub windykacyjny, a także polecenie.
Należy dodać, że w braku odmiennych ustaleń, umowa o zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się (art. 1049 § 1 k.c.), czyli dzieci, wnuki, prawnuki itd. spadkodawcy.
prawnik Magdalena Figiel
Comments are closed.