Renta wyrównawcza i jej waloryzacja
Gdy osoba poszkodowana np. w wypadku komunikacyjnym doznała obrażeń ciała, które doprowadziły do całkowitej lub częściowej utraty możliwości pracy zarobkowej, jej potrzeby życiowe wzrosły bądź perspektywy na przyszłość uległy pogorszeniu, wówczas poszkodowany może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody (sprawcy wypadku lub jego ubezpieczyciela) tzw. renty wyrównawczej.
Roszczenie o rentę wyrównawczą z art. 444 § 2 kodeksu cywilnego aktualizuje się w razie wystąpienia szkody na osobie o charakterze trwałym. Przesłankami powstania roszczenia są:
- utrata przez poszkodowanego całkowicie lub częściowo zdolności do pracy zarobkowej;
- zwiększenie się potrzeb poszkodowanego lub zmniejszenie jego widoków powodzenia na przyszłość.
Warunkiem powstania roszczenia jest ziszczenie się przynajmniej jednej z wyżej wskazanych przesłanek.
W przypadku utraty przez poszkodowanego całkowicie zdolności do pracy zarobkowej podstawą obliczenia renty wyrównawczej powinny być wszystkie dochody, jakie otrzymywał przed zdarzeniem, przy uwzględnieniu także dochodów dodatkowych uzyskiwanych poza głównym źródłem utrzymania, także z pracy dorywczej.
Uwzględnione powinny zostać również dochody, których uzyskanie w przyszłości zostało uznane za wysoce prawdopodobne, przy wzięciu pod uwagę aktualnej sytuacji zawodowej i perspektyw awansu poszkodowanego.
Renta wyrównawcza ma pokryć uszczerbek stanowiący różnicę między hipotetycznymi dochodami, które poszkodowany osiągałby, gdyby nie doszło do zdarzenia wyrządzającego mu szkodzącego, a dochodami, które uzyskuje po wypadku, uwzględniając także świadczenia otrzymywane z tytułu ubezpieczenia społecznego.
Natomiast w przypadku utraty przez poszkodowanego częściowo zdolności do pracy zarobkowej renta wyrównawcza powinna odpowiadać różnicy między zarobkami, jakie poszkodowany mógłby osiągać, gdyby nie uległ wypadkowi, a wynagrodzeniem, jakie w konkretnych warunkach jest w stanie uzyskać przy wykorzystaniu swojej uszczuplonej zdolności do pracy zarobkowej, z tym zastrzeżeniem jednak, że poszkodowany nie ma obowiązku podjęcia się każdej pracy.
Z kolei renta z tytułu zwiększonych potrzeb poszkodowanego zazwyczaj łączy się z rentą z tytułu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej i obejmuje wynagrodzenie szkody związanej z koniecznością ponoszenia stałych wydatków, np. na opiekę ze strony osoby trzeciej, specjalistyczną dietę, stale zażywane leki, zabiegi rehabilitacyjne, zakup czy wypożyczenie niezbędnego sprzętu itp.
Także renta z tytułu zmniejszenia się widoków powodzenia na przyszłość łączy się z rentą z tytułu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej i obejmuje sytuacje, gdy chodzi o przyznanie renty na rzecz małoletniego, który jeszcze nie pracował, a zmniejszyły się widoki powodzenia na przyszłość związane z utratą możliwości zdobycia wykształcenia, zawodu, zatrudnienia.
Renta wyrównawcza jest świadczeniem wypłacanym miesięcznie przez sprawcę szkody lub jego ubezpieczyciela na mocy orzeczenia sądowego, ugody lub decyzji ubezpieczyciela wydanej w toku postępowania likwidacyjnego.
Formułując żądanie renty wyrównawczej powiązanej z wysokością minimalnym wynagrodzenia lub przeciętnego wynagrodzenia, warto zawrzeć wniosek o zobowiązanie pozwanego sprawcy szkody lub ubezpieczyciela do corocznej waloryzacji świadczeń rentowych. Wyrok uwzględniający powództwo w tym zakresie albo zawarta ugoda sprawi, że waloryzacja renty powinna następować bez dodatkowych czynności i wniosków ze strony poszkodowanego.
Jeżeli w chwili wydania wyroku lub zawarcia ugody szkody nie da się dokładnie ustalić, poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa.
Zwykle renta zostaje przyznana na rzecz poszkodowanego długoterminowo lub dożywotnio w określonej wysokości. Jednakże po pewnym czasie, kwota renty przestaje spełniać swoją funkcję ekonomiczną, z uwagi na zmianę stosunków społeczno-gospodarczych, np. inflację. Aby zapobiec takim sytuacjom służy instytucja waloryzacji renty.
Jeżeli na zobowiązanym do zapłaty renty na rzecz poszkodowanego nie ciąży wynikający wprost z orzeczenia sądu czy zawartej ugody obowiązek waloryzacji świadczeń rentowych, poszkodowany powinien wystąpić o podwyższenie kwoty renty.
Waloryzacja renty wyrównawczej polega na podwyższeniu kwoty renty w celu zapobiegnięciu realnej utraty jej wartości. Istotnym czynnikiem wpływającym na waloryzację renty wyrównawczej będzie wzrost wysokości minimalnego lub przeciętnego wynagrodzenia za prace, bowiem jej celem jest uzupełnienie wysokości dochodów poszkodowanego do kwoty, którą mógłby uzyskiwać, gdyby do wypadku nie doszło i mógłby pracować.
Materialno-prawną podstawę do roszczenia o waloryzację renty wyrównawczej jest art. 444 §2 k.c. w zw. z art. 907 §2 k.c. Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Jeżeli obowiązek płacenia renty wynika z ustawy, każda ze stron może w razie zmiany stosunków żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty, chociażby wysokość renty i czas jej trwania były ustalone w orzeczeniu sądowym lub w umowie.
Jeżeli zobowiązany do wypłaty renty wyrównawczej odmówi jej waloryzacji, poszkodowany może wytoczyć powództwo o podwyższenie renty do właściwego ze względu na jego miejsce zamieszkania sądu.
Możliwa jest również waloryzacja renty za lata poprzedzające złożenie pozwu. Wyliczenie należnych świadczeń za poprzednie lata powinno uwzględniać obowiązujące wówczas wynagrodzenie minimalne oraz uzyskiwane przez poszkodowanego świadczenia z ZUS.
r.pr. Aneta Woźniak
Comments are closed.