ODSZKODOWANIE A ZADOŚĆUCZYNIENIE
Odszkodowanie i zadośćuczynienie to często mylone ze sobą lub stosowane zamiennie pojęcia. W tym artykule chciałabym wyjaśnić czym jest odszkodowanie, a czym zadośćuczynienie oraz jakie są między nimi różnice.
Odszkodowanie ma służyć wyrównaniu uszczerbku majątkowego powstałego w majątku poszkodowanego na skutek wyrządzonej mu szkody.
Z kolei zadośćuczynienie to forma wyrównania strat moralnych, krzywdy, bólu , cierpienia poprzez wypłatę stosownej sumy pieniężnej. Choć zadośćuczynienie ma przede wszystkim charakter kompensacyjny, nie można go utożsamiać z odszkodowaniem.
Odszkodowanie jest świadczeniem pieniężnym, które stanowi naprawienie szkody, powstałej w wyniku zdarzenia szkodowego. Celem odszkodowania jest wyrównanie straty, którą poniosła osoba poszkodowana, przy czym dotyczy to wyłącznie strefy materialnej.
Rodzaje odszkodowań:
- Odszkodowania za szkody majątkowe
Szkoda majątkowa to każdy uszczerbek w stanie posiadania – na przykład uszkodzenie samochodu. Odszkodowanie ma wyrównać finansowe wydatki związane z powstałą szkodą. Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, polegające na zmniejszeniu majątku poszkodowanego, wskutek zdarzenia, z którym jest związana czyjaś odpowiedzialność oraz utracone korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby nie nastąpiło zdarzenie, z którym jest związana czyjaś odpowiedzialność.
Jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu, stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron tj. poszkodowanego oraz osoby, która jest zobowiązana do zapłaty odszkodowania.
- Odszkodowania za szkody na osobie, związane z uszkodzeniami ciała lub wywołaniem rozstroju zdrowia.
Naprawienie szkody wywołanej uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia polega na pokryciu kosztów leczenia (porady lekarskie, zakup leków i sprzętu medycznego, koszty zabiegów medycznych i rehabilitacji oraz koszty przejazdów do ośrodków świadczących pomoc medyczną lub rehabilitację).
Naprawieniem szkody może być także pokrycie kosztu zakupu samochodu lub przystosowania go do potrzeb osoby poszkodowanej. Może być to także pokrycie kosztu nauki nowego zawodu, jeśli poszkodowany wskutek doznanego uszczerbku nie może wykonywać dotychczasowej pracy, a także pokrycie kosztu opieki sprawowanej nad poszkodowanym.
Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego odszkodowanie obejmuje koszty leczenia oraz pogrzebu.
Zasadą jest jednorazowe świadczenie odszkodowawcze. Odstępstwem od tej ogólnej zasady naprawienia szkody jest uprawnienie poszkodowanego do żądania świadczenia odszkodowawczego spełnianego okresowo, w postaci renty. Można wyróżnić dwa rodzaje renty, a mianowicie:
- renta na wypadek całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej, której celem jest wyrównanie uszczerbku polegającego na niezdolności do uzyskania z własnej działalności dochodów takich jak dotychczas (bierze się tu pod uwagę dochody ze stosunku pracy, z innych stosunków prawnych, z działalności gospodarczej,
- renta z powodu zwiększenia się potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość, która może być zasądzona także na rzecz osoby małoletniej lub niepracującej (celem tej renty jest przede wszystkim pokrycie kosztów długotrwałej opieki, cyklicznego zakupu leków lub sprzętu rehabilitacyjnego, a także uszczerbku polegającego na niemożności wykonywania zamierzonego zawodu lub działalności).
- odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej, wynikające ze śmierci osoby najbliższej
Wysokość odszkodowania tego typu ustala się w oparciu o:
- stan zdrowia i wiek osoby dochodzącej odszkodowania,
- warunki i trudności życiowe osoby poszkodowanej oraz jej stosunki rodzinne i majątkowe,
- porównanie obecnej sytuacji majątkowej poszkodowanego z sytuacją przed stanem, w jakim ta osoba znajdowałaby się, gdyby nie doszło do śmierci osoby bliskiej.
We wszystkich wskazanych powyżej przypadkach istotne jest aby osoba poszkodowana przedstawiła dokumenty, z których wynika wysokość wyrządzonej jej szkody i które będą podstawą ustalenia wysokości przysługującego jej odszkodowania.
Co to jest zadośćuczynienie?
Zadośćuczynienie to świadczenie pieniężne wypłacane za uszczerbek typu niemajątkowego, cierpienia psychiczne określane jako „krzywda”, które związane są z następującymi zdarzeniami:
- szkodą na osobie w postaci uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia;
- pozbawieniem wolności oraz skłonieniem za pomocą podstępu, przemocy lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu;
- utratą osoby najbliższej osoby na skutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia;
- naruszeniem dóbr osobistych.
Zadośćuczynienie nie jest karą, lecz sposobem naprawienia krzywdy. Chodzi tu o krzywdę ujmowaną jako cierpienie fizyczne, a więc ból i inne dolegliwości oraz cierpienia psychiczne, czyli negatywne uczucia przeżywane w związku z cierpieniami fizycznymi lub następstwami uszkodzenia ciała czy rozstroju zdrowia w postaci np. zeszpecenia, wyłączenia z normalnego życia itp. Celem zadośćuczynienia jest przede wszystkim złagodzenie tych cierpień. Powinno ono mieć charakter całościowy i obejmować wszystkie cierpienia fizyczne i psychiczne, zarówno już doznane, jak i te, które zapewne wystąpią w przyszłości (a więc prognozy na przyszłość). Przy ocenie więc „odpowiedniej sumy” należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności danego wypadku, mające wpływ na rozmiar doznanej krzywdy.
Wysokość zadośćuczynienia ustala się w oparciu o:
- rozmiar i intensywność cierpień psychicznych i fizycznych;
- stopień uszczerbku na zdrowiu,
- charakter uszczerbku – czy jest on stały, czy czasowy,
- nasilenie uszczerbku,
- nieodwracalność następstw wypadków,
- kalectwo i jego stopień,
- oszpecenie,
- konieczność korzystania ze wsparcia innych osób.
Natomiast w przypadku śmierci osoby w wyniku wypadku, zadośćuczynienie ma pomóc dostosować się do nowej rzeczywistości członkom jego rodziny. Ma na celu również złagodzenie cierpienia wywołanego utratą osoby bliskiej. W orzecznictwie przyjmuje się, że określając wysokość zadośćuczynienia należnego za śmierć osoby najbliższej należy wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności mające wpływ na rozmiar doznanej przez poszkodowanego krzywdy, a więc przede wszystkim:
- wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej,
- intensywność cierpień psychicznych wywołanych śmiercią osoby najbliższej,
- poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci,
- niezdolność do odczuwania radości i szczęścia,
- dolegliwości fizyczne,
- rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym,
- rolę w rodzinie pełnioną przez osobę zmarłą,
- wpływ śmierci osoby na funkcjonowanie rodziny,
- wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej (np. nerwicy, depresji),
- stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał znaleźć się w nowej rzeczywistości i ją zaakceptować.
Jak widać z powyższego opracowania oba świadczenia – odszkodowanie i zadośćuczynienie – tylko pozornie są do siebie podobne. Mają postawione przed sobą odmienne cele, inaczej przebiega ich wyliczenie i nie zawsze są przyznawane razem.
r.pr. Aneta Woźniak
Comments are closed.