Ochrona dóbr osobistych
Zgodnie z aktualnym orzecznictwem dobra osobiste, ujmowane są w kategoriach obiektywnych, jako wartości o charakterze niemajątkowym, ściśle związane z człowiekiem, decydujące o jego bycie, pozycji w społeczeństwie, będące wyrazem odrębności fizycznej i psychicznej oraz możliwości twórczych, powszechnie uznane w społeczeństwie i akceptowane przez system prawny. Katalog dóbr osobistych, wymienionych w art. 23 k.c., pozostających pod ochroną prawa cywilnego jest otwarty i wraz ze zmianami stosunków społecznych mogą pojawiać się i znikać pewne dobra, co jednak nie oznacza, że należy do niego zaliczyć prawo do sądu.
Art. 23 k.c. [Dobra osobiste człowieka]
Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Definicja kodeksowa (art. 23 kc) poprzez przykładowe wyliczenie, czyli katalog otwarty (dwie koncepcje : dobra osobiste istnieją , ale trzeba je „odkryć” – zidentyfikować ; dobra osobiste nie istnieją , a dopiero trzeba je „stworzyć”), jest efektem działalności orzeczniczej i nauki prawa cywilnego. Do przykładowych dóbr osobistych możemy zaliczyć:
- zdrowie;
- wolność – osobista, słowa, wyznania, przekonań;
- godność – czyli tzw. cześć „wewnętrzna”;
- cześć (zewnętrzna) – czyli dobre imię, dobra sława;
- prywatność;
- wizerunek;
- nietykalność (osobista , mieszkania);
- tajemnica korespondencji;
- twórczość (naukowa, artystyczna, wynalazcza, racjonalizatorska);
- prawo do życia w pełnej rodzinie (więź rodzinna);
- prawo do intymności;
- prawo do odbywania kary pozbawienia wolności w godnych warunkach,
- wyłączne prawo do informacji o swoim stanie zdrowia,
W przywołanym przepisie nie ma prawa do rzetelnego procesu, ale może pojawić się problem ze sprawnością postępowania, albowiem przewlekłość postępowania może być źródłem naruszenia godności człowieka, jeżeli sąd podejmuje mnóstwo niepotrzebnych z punktu widzenia kryterium celowości czynności, które angażują stronę, narażają na niepotrzebne ujemne przeżycia psychiczne.
Art. 24 [Ochrona dóbr osobistych]
Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
§2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
Natomiast zgodnie z art. 448 kc, w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.
Wykładnia art. 24 par. 1 kc i 448 kc, nie wyklucza skorzystania z wszystkich opisanych tam instrumentów ochrony, zarówno tych o charakterze niemajątkowym, jak i majątkowym. Orzecznictwo i nauka prawa cywilnego nie eliminują dopuszczalności kumulacji w/w instrumentów ochrony dóbr osobistych, podkreślając przede wszystkim to, że zasądzenie zadośćuczynienia za krzywdę nie wyłącza zasądzenia odpowiedniego świadczenia na cel społeczny, gdyż w dodanym (w 1996 r.) przepisie (w postaci zdania trzeciego w art. 24 § 1 kc) tj. ,,Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.’’, nie użyto słowa „albo”, które wyłączałoby możliwość przyznania obu świadczeń kumulatywnie, a jedynie użyto słowa „lub”.
Ze względu na ocenny charakter świadczenia przewidzianego w art. 448 k.c., przy jego ustalaniu sądy mają duży zakres swobody i dlatego skuteczne określenie wysokości przyznanego zadośćuczynienia jest możliwe tylko w razie wykazania jej proporcjonalności w stosunku do wyrządzonej krzywdy.
Co zatem stanowi przesłankę do podjęcia działania w celu ochrony swoich dóbr osobistych?
Przesłankami ochrony dóbr osobistych, które muszą być spełnione kumulatywnie, są: istnienie dobra osobistego, zagrożenie lub naruszenie tego dobra oraz bezprawność zagrożenia lub naruszenia. Osoba, której dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. Jeżeli zaś do naruszenia dobra osobistego już doszło, pokrzywdzony może również żądać usunięcia skutków naruszenia. Do takich działań może należeć między innymi złożenie odpowiedniego oświadczenia.
Innym sposobem działań na skutek naruszenia dóbr osobistych może być między innymi żądanie odszkodowania bądź zadośćuczynienia. Należy również zaznaczyć, iż pomimo usunięcia naruszenia oraz wypłaty odszkodowania, bądź też zadośćuczynienia osoba poszkodowana może żądać także zapłaty określonej sumy na wskazany cel społeczny.
Skuteczna ochrona dóbr osobistych często wymaga fachowej wiedzy wykwalifikowanej osoby, dlatego warto w takiej sytuacji skonsultować się z radcą prawnym lub adwokatem, którzy z pewnością zagwarantują profesjonalne podejście w celu ochrony naszych praw i będzie w stanie już w początkowym etapie określić czy do takiego naruszenia doszło.
Warto zatem pamiętać, iż publikując jakąkolwiek informację w sieci – zwłaszcza na portalach społecznościowych, która dotyczy nawet pośrednio innych osób, możemy narazić się na odpowiedzialność z tytułu naruszenia dóbr osobistych. Z drugiej strony – najlepiej będzie ograniczyć udostępniane przez nas treści dotyczące naszej osoby mając na uwadze fakt, iż warto dbać o własną prywatność oraz ochronę swoich dóbr osobistych.
Niestety reklamując siebie jako markę własną, poddani jesteśmy nieustannej ocenie, a co za tym idzie krytyce, dlatego często okazuje się, że nie możemy chronić swoich dóbr osobistych tak jakbyśmy chcieli. Żyjąc w społeczeństwie internetowym i wyrażając swoją opinię na portalach społecznościowych czy biznesowych jesteśmy narażeni na krytykę ze strony innych osób, które nie podzielają naszej opinii na dany temat. Pamiętajmy jednak, że w przypadku gdy w naszej ocenie dojdzie do naruszenia naszych dóbr (np. fałszywych oskarżeń lub wyzwisk w stosunku do naszej osoby), mamy prawo wezwać tego kto dokonuję niniejszych naruszeń do ich zaprzestania oraz do ewentualnej zapłaty zadośćuczynienie bądź odszkodowania.
Aplikant radcowski Mateusz Kiraga
Comments are closed.