Bezumowne korzystanie z rzeczy
Bezumowne korzystanie z rzeczy to sytuacja, w której osoba korzysta z cudzej rzeczy bez zgody jej właściciela lub bez obowiązującej umowy. Może to dotyczyć zarówno rzeczy nieruchomych, jak i ruchomych, takich jak pojazdy, narzędzia czy inne przedmioty. W takich przypadkach właściciel ma prawo dochodzić swoich roszczeń, a osoba korzystająca może ponieść różnorodne konsekwencje prawne.
Kiedy mamy do czynienia z bezumownym korzystaniem z rzeczy?
Sytuacje takie mogą wystąpić m.in. w następujących przypadkach:
- Najemca kontynuuje korzystanie z lokalu po wygaśnięciu umowy najmu, bez zgody właściciela,
- Osoba zajmuje nieruchomość bez tytułu prawnego, np. nielegalnie zajmuje mieszkanie lub działkę,
- Użytkowanie cudzej rzeczy ruchomej, np. pojazdu czy sprzętu, bez zgody właściciela lub po zakończeniu umowy użyczenia.
Jakie przysługują nam prawa?
Zgodnie z art. 224 § 2 oraz art. 225 Kodeksu cywilnego, właściciel może domagać się wynagrodzenia za korzystanie z jego rzeczy oraz jej zwrotu, jeśli nie istnieją podstawy prawne do jej dalszego użytkowania. Jak wskazuje się w orzecznictwie, właściciel powinien mieć możliwość przywrócenia swojego majątku do stanu, jaki osiągnąłby, gdyby mógł korzystać z danej rzeczy. Choć roszczenie to zawiera elementy odszkodowania oraz zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia, ma ono autonomiczny charakter. Nie wymaga ono wykazania rzeczywistej straty po stronie właściciela ani konkretnej korzyści posiadacza. Istotne nie jest to, jak intensywnie posiadacz faktycznie korzystał z rzeczy, ale to, że miał możliwość jej użytkowania w sposób dostępny dla osób posiadających do niej odpowiednie prawo – czyli mógł np. korzystać, czerpać z niej pożytki lub ją przekształcać (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 czerwca 2015 r., I ACa 1817/14).
Zgodnie z art. 222 § 1 Kodeksu cywilnego, właściciel może domagać się zwrotu rzeczy, jeśli jest ona użytkowana bez podstawy prawnej. W przypadku odmowy zwrotu może wystąpić z powództwem o wydanie rzeczy. W przypadku nieruchomości właściciel ma prawo wnieść pozew o eksmisję na podstawie art. 222 § 1 w związku z art. 223 Kodeksu cywilnego.
Należy również podkreślić, że jeżeli bezumowne korzystanie wynika z naruszenia wcześniejszych ustaleń umownych, właściciel może dochodzić od osoby korzystającej dodatkowych roszczeń, np. kary umownej, jeśli była przewidziana w umowie. Na przykład w przypadku umowy najmu może to obejmować naliczenie kary za przedłużenie użytkowania nieruchomości bez zgody właściciela (art. 483 Kodeksu cywilnego).
Jednym z najczęstszych przypadków bezumownego korzystania jest zajmowanie nieruchomości po zakończeniu umowy najmu. W takich sytuacjach właściciel może żądać od osoby zajmującej nieruchomość:
- Zapłaty wynagrodzenia za okres bezumownego korzystania, zgodnie z art. 224 § 2 i art. 225 Kodeksu cywilnego, zazwyczaj odpowiadającego rynkowej wysokości czynszu,
- Odszkodowania za pogorszenie stanu nieruchomości,
- Odszkodowania za utracone korzyści, gdy właściciel mógłby wynająć nieruchomość innej osobie, ale z powodu bezumownego użytkowania przez dotychczasowego najemcę, utracił taką możliwość (art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego).
Bezumowne korzystanie z rzeczy może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych, zarówno dla osoby korzystającej, jak i właściciela. Właściciel ma prawo dochodzić wynagrodzenia, odszkodowania oraz zwrotu rzeczy, natomiast osoba bezumownie korzystająca musi liczyć się z koniecznością uregulowania tych roszczeń.
Dr Bartłomiej Składanek
Comments are closed.