Małżeńskie ustroje majątkowe
Wstąpienie w związek małżeński, poza oczywistym umocnieniem więzi emocjonalnej, powoduje również powstanie więzi majątkowej. Małżeńskie ustroje majątkowe, pomimo poważnie brzmiącej nazwy, dotyczą relacji małżonków w zakresie wzajemnej sytuacji majątkowej. Obecnie tę kwestie reguluje Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy.
Generalnie, mamy dwa rodzaje ustrojów. Jest to ustawowy ustrój wspólności majątkowej oraz umowny ustrój. W ramach umownego ustroju możemy rozszerzyć bądź ograniczyć wspólność ustawową, a prócz tego ustanowić rozdzielność sensu stricto bądź rozdzielność z wyrównaniem dorobku.
Pokrótce omówimy każdy z powyższych rodzajów, wskazując czym się charakteryzują.
WSPÓLNOŚĆ USTAWOWA
Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje z mocy prawa ustawowa wspólność, która obejmuje przedmioty nabyte w czasie trwania związku małżeńskiego, nabyte przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Natomiast, to co nie jest objęte wspólnością należy do majątku osobistego każdego z małżonków. Majątkiem wspólnym są objęte np.:
- Wynagrodzenie za pracę lub dochody z działalności każdego z małżonków
- Dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków
W majątku osobistym pozostają np.:
- Przedmioty nabyte przed powstaniem wspólności
- Przedmioty nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę
- Przedmioty majątkowe, które służą wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb małżonków
Warto zauważyć, że zwykłe urządzenia domowe jak np. ekspres do kawy, mimo że został nabyty w drodze dziedziczenia to i tak zostaje objęty wspólnością, z tego względu, że służy do użytku domowego obojga małżonków.
Jak zarządzać wspólnym majątkiem?
Sprawa wygląda dość prosto, ponieważ oboje małżonkowie są zobowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem. Należy przez to rozumieć przykładowo wzajemne informacje o stanie tego majątku lub o obciążeniach, które na nim spoczywają. Każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, ale jeżeli napotka sprzeciw drugiej strony, wówczas potrzebna jest zgoda współmałżonka. Zgody wymagają szczególnie czynności, które prowadzą do zbycia albo obciążenia składników majątku.
Co w przypadku, gdy małżonek złośliwie nie wyraża na coś zgody?
Wówczas możemy się zwrócić do sądu, aby udzielił zezwolenia na dokonanie czynności. Oczywiście musi być to stosownie umotywowane i nakierowane na ochronę dobra rodziny.
Czy wspólność może ustać?
Naturalnie, w każdym momencie możemy wyjść ze wspólności. W takiej sytuacji, oboje małżonków mają równe udziały w majątku wspólnym. Ale jeżeli mąż albo żona bardziej poczuwa się do zbudowanego majątku może, mając na uwadze ważne powody, żądać ustalenia udziałów z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania majątku. Przy ocenie uwzględnia się również nakład pracy przy wychowaniu potomstwa i we wspólnym gospodarstwie domowym.
UMOWNY USTRÓJ MAJĄTKOWY
Drugi rodzaj ustroju to umowny ustrój majątkowy. Tak jak wspomniałem na początku, wyróżniamy tu rozszerzoną albo ograniczoną wspólność ustawową oraz rozdzielność majątkową albo rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobku.
Małżonkowie poprzez umowę sporządzoną w formie aktu notarialnego mogą ustanowić jeden z przytoczonych ustrojów. Taka umowa może zostać sporządzona przed wstąpieniem w sakramentalny związek. Możemy również ją zmienić albo rozwiązać, a w razie rozwiązania w czasie trwania małżeństwa, wracamy do wspólności ustawowej, chyba że małżonkowie umówili się inaczej.
Rozszerzona wspólność charakteryzuje się tym, że jeżeli wierzytelność powstała przed rozszerzeniem wspólności to wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jeden małżonek, może żądać zaspokojenia także z tych przedmiotów majątkowych, które należałyby do majątku osobistego dłużnika, gdyby wspólność majątkowa nie została rozszerzona.
Natomiast ograniczona wspólność ma to do siebie, że opiera się na wyłączeniu określonych składników majątkowych ze wspólności majątkowej małżeńskiej. Możemy np. wyłączyć dochody jakie przynosi majątek osobisty, czy wynagrodzenie za pracę.
Teraz kilka słów o rozdzielności.
Rozdzielność majątkowa jest prostą konstrukcją. Polega na tym, że każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później. Każdy z nich samodzielnie zarządza swoim majątkiem.
Natomiast, w przypadku rozdzielności z wyrównaniem dorobku, warto zacząć od tego, co ustawodawca rozumie przez dorobek. Za dorobek rozumie się wzrost majątku małżonka po zawarciu umowy majątkowej. Ten ustrój charakteryzuje się tym, że po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka, może żądać od niego wyrównana poprzez zapłatę lub przeniesienie prawa. Jeżeli w zakresie wyrównania strony nie mogą się dogadać, wówczas można się zwrócić do sądu, by ten rozstrzygnął konflikt. Ten rodzaj ustroju pełni funkcję ochronną dla małżonka, który z powodu np. opieki nad dziećmi, nie może wykonywać pracy zarobkowej.
Każdy z ustrojów ma swoje wady i zalety, dlatego małżonkowie powinni przeanalizować swoją sytuację i wspólnie podjąć najkorzystniejszą, dla nich oraz ich finansów, decyzję.
Piotr Głogowski
Comments are closed.