Falsus procurator – kim jest fałszywy pełnomocnik?
W polskich przepisach prawnych została uregulowana instytucja tzw. falsus procuratora, czyli fałszywego pełnomocnika. Kim jest tak naprawdę fałszywy pełnomocnik? W jakich czynnościach może reprezentować swojego mocodawcę? Wszystkie powyższe kwestie zaczerpniesz z poniższego wpisu.
Kim jest falsus procurator?
Instytucja falsus procuratora została uregulowana w przepisach Kodeksu cywilnego. Zgodnie z treścią przepisu art. 103 § 1 k.c.:
„Jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta.”
Wyjaśniając powyższe należy uznać, że falsus procurator (rzekomy pełnomocnik) jest osobą, dokonującą czynności prawnej w cudzym imieniu, bez umocowania lub z przekroczeniem jego granic. Pierwszy przypadek można zdefiniować w ten sposób, iż rzekomy pełnomocnik podejmuje działania bez umocowania od swojego mocodawcy, tj. kiedy nie zostało takiej osobie udzielone pełnomocnictwo. Działanie falsus procuratora ma również miejsce, kiedy udzielone pełnomocnictwo okazało się nieważne – np. z powodu niezachowania formy ad solemnitatem. Natomiast z kolei przekroczenie granic umocowania falsus procuratora nastąpi w wypadku dokonania czynności nieobjętej pełnomocnictwem (lub przekraczającej zakres udzielonego pełnomocnictwa przez mocodawcę). Dla ustalenia zakresu pełnomocnictwa udzielonego przez mocodawcę poza dosłowną jego treścią mają znaczenie okoliczności, w jakich doszło do udzielenia pełnomocnictwa oraz okoliczności w jakich pełnomocnictwo było wykonywane. Akceptowanie bądź nieakceptowanie przez mocodawcę czynności dokonywanych przez pełnomocnika stanowi bowiem również przejaw potwierdzenia zakresu, w jakim pełnomocnictwo zostało udzielone.
Wyznaczenie odpowiedniego czasu do potwierdzenia umowy
Dyspozycja § 2 komentowanego powyżej przepisu stanowi następująco:
„Druga strona może wyznaczyć osobie, w której imieniu umowa została zawarta, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.”
Co to oznacza w praktyce? Osoba, z którą fałszywy pełnomocnik dokonał czynności prawnej, może wyznaczyć mocodawcy odpowiedni termin na potwierdzenie czynności. Odpowiedni termin należy rozumieć w ten sposób, że mocodawca może podjąć rozsądną decyzję, w której rozważy, czy akceptuje zachowanie fałszywego pełnomocnika czy też nie. Trzeba podkreślić, że termin wyznaczony przez osobę, z którą fałszywy pełnomocnik dokonał czynności prawnej, na potwierdzenie ma charakter terminu zawitego; po jego upływie uprawnienie do potwierdzenia czynności wygasa.
Potwierdzenie czynności dokonanej przez fałszywego pełnomocnika
Potwierdzenie czynności dokonanej przez fałszywego pełnomocnika jest jednostronną czynnością prawną osoby, w imieniu której czynność taka została dokonana. Jakikolwiek przepis Kodeksu cywilnego nie zastrzega dla oświadczenia woli mocodawcy o potwierdzeniu czynności fałszywego pełnomocnika wymogu zachowania określonej formy, potwierdzenie może być dokonane w formie dowolnej. W utrwalonych poglądach judykatury i doktryny prawa przyjmuje się, że potwierdzenie przez mocodawcę dokonania czynności prawnej przez falsus procuratora może być w formie ustnej, a nawet wyrażone w sposób dorozumiany.
Konsekwencje braku potwierdzenia umowy przez mocodawcę
Należy przyjąć stanowisko wyrażone już wielokrotnie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, że jeżeli osoba, w imieniu której doszło do zawarcia umowy bez umocowania albo z przekroczeniem jego zakresu, nie potwierdzi tej umowy, to jest ona nieważna.
Odpowiedzialność falsus procuratora
W braku potwierdzenia umowy rzekomy pełnomocnik ponosi względem kontrahenta deliktową odpowiedzialność odszkodowawczą (art. 103 § 3 k.c.), określaną niekiedy jako odpowiedzialność „przedkontraktowa”, jest on bowiem obowiązany do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę, nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu.
prawnik Magdalena Cyburt
Comments are closed.