ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA NIELETNICH ZA PRZESTĘPSTWA ZNIESŁAWIENIA I ZNIEWAŻENIA W INTERNECIE
Poniższy temat jest niezmiernie ważny i niestety coraz bardziej aktualny. Coraz częściej słyszymy i spotykamy się z przypadkami zniesławienia i znieważania innej osoby za pośrednictwem mediów, a przede wszystkim Internetu. W wielu przypadkach do takich sytuacji dochodzi wśród młodzieży i dzieci, które nie są świadome konsekwencji jakie płyną z ich słów. Nie są to również sytuacje jednostkowe. Pozorna anonimowość osób piszących obraźliwe słowa wobec innych sprawia, że czują się oni bezkarni. Poczucie braku odpowiedzialności jednak jest złudne. Jak wyciągnąć konsekwencję od „anonimowego hejtera” ? Jakie kroki prawne podjąć by dochodzić sprawiedliwości? Ten wpis szczególnie polecamy rodzicom.
Kim jest osoba nieletnia?
Zgodnie z art. 1 ust. 2 pkt 2, wprowadzonej w życie z dniem 1 września tego roku ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich, która zastąpiła ustawę o nieletnich, obowiązującą wraz z licznymi późniejszymi zmianami od 1982 r., nieletnimi są osoby, wobec których toczą się postępowania:
- w sprawach o demoralizację – wobec osób, które ukończyły 10 lat i nie są pełnoletnie, a więc nie skończyły 18 roku życia;
- w sprawach o czyny karalne – wobec osób, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu 13 lat, ale przed ukończeniem 17 lat;
- lub postępowania w sprawach wykonywania środków wychowawczych, środka leczniczego lub środka poprawczego – wobec osób, względem których środki te zostały orzeczone, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez te osoby 21 lat, chyba że niniejsza ustawa stanowi inaczej.
Przez czyn karalny rozumie się czyn zabroniony przez ustawę jako przestępstwo lub przestępstwo skarbowe lub wykroczenie czy wykroczenie skarbowe. Przy tym czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej. Definicja ta ma istotne znaczenie dla dalszego wywodu w kwestii odpowiedzialności nieletnich za przestępstwa zniesławienia i znieważenia w Internecie, bowiem oba te przestępstwa określone odpowiednio w art. 212 § 2 k.k. i 216 § 2 k.k. będą traktowane jako czyny karalne w rozumieniu tej ustawy.
W tym miejscu należałoby powiedzieć na czym polegają te przestępstwa?
Przez zniesławienie należy rozumieć pomawianie innej osoby, grupy osób, instytucji, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności. Z kolei poprzez znieważenie należy rozumieć wszelkie zachowania sprawcy, które w sposób demonstracyjny wyrażają pogardę dla innej osoby, a w szczególności mają poniżyć jej godność osobistą i sprawić, by poczuła się dotknięta lub obrażona. W praktyce najczęściej znieważające zachowanie przybiera formę słowną, kiedy sprawca posługuje się wulgaryzmami, słowami powszechnie uznanymi za obelżywe, czy to w formie ustnej, czy pisemnej. Oba te przestępstwa, które popełnione za pomocą Internetu będą miały formę pisemną, wyrażoną nie tylko tekstem, ale również np. rysunkiem, czy też zdjęciem, mogą też w określonych przypadkach występować jednocześnie.
Ustawodawca łączy surowszą odpowiedzialność ze znieważeniem i zniesławienie dokonanym za pomocą środków masowego komunikowania. Uzasadnieniem do jej przyjęcia jest uzyskujący szerszy zasięg sposób działania sprawcy, który narusza godność drugiej osoby, posługując się środkami masowego komunikowania się. Do takich środków zalicza się prasę, radio telewizję, Internet.
Przykładem zachowań wypełniających znamiona znieważenia czy zniesławienia jest np. umieszczenie wizerunku osoby w celu jej ośmieszenia, np. na stronie internetowej, na blogu, w serwisie społecznościowym, rozesłanie e-mailem lub przez telefon komórkowy, jak również umieszczanie w Internecie lub przesyłanie drogą e-mailową, przy użyciu komunikatorów, serwisów społecznościowych, telefonu komórkowego obrażających kogoś treści i opinii. Zachowanie to może polegać również na tworzeniu kompromitujących i ośmieszających stron internetowych, blogów, fałszywych kont i profili w serwisach społecznościowych.
Jakie środki mogą zostać zastosowane wobec osób nieletnich, jeżeli popełnią tego rodzaju czyny?
Otóż wobec nieletnich mogą być stosowane środki wychowawcze, środek leczniczy oraz środek poprawczy. Wobec nieletniego kara może być orzeczona tylko w przypadkach określonych w ustawie, jeżeli inne środki nie są w stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego.
Środkami wychowawczymi są m.in. upomnienie, zobowiązanie do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody w całości albo w części, do zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, do wykonania prac społecznych, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym, w szczególności terapii uzależnień, psychoterapii, psychoedukacji, lub szkoleniowym, nadzór kuratora sądowego, umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym.
Środkiem poprawczym jest umieszczenie w zakładzie poprawczym.
Jak ofiara tych przestępstw, także dorosła może dochodzić swoich praw?
Zniesławienie i zniewaga są przestępstwami prywatnoskargowymi, co oznacza, że osoba pokrzywdzona lub jej przedstawiciel prawny muszą sformułować prywatny akt oskarżenia i złożyć go w Sądzie Rejonowym, wydziale karnym właściwym ze względu na miejsce popełnienia przestępstwa (art. 6 § 2 kk). W tym przypadku należy również mieć wiedzę o tym, kto jest sprawcą przestępstwa, a także posiadać jego dokładne dane oraz dowody popełnionego przestępstwa.
W sytuacji, gdy nie jest znana tożsamość sprawcy, z uwagi na praktyczny brak możliwości ustalenia sprawcy czynu popełnionego za pośrednictwem Internetu przez osobę fizyczną, pokrzywdzony może złożyć zawiadomienie o przestępstwie do prokuratury wraz z wnioskiem o objęcie zgłaszanych czynów ściganiem z urzędu. Wówczas, w trakcie postępowania przygotowawczego prokurator, jeżeli uwzględni taki wniosek, a pozytywne reakcje prokuratury nie należą do rzadkości, istnieje zdecydowanie większa możliwość ustalenia sprawcy czynu, z uwagi na szeroką gamę instrumentów prawnych, którymi dysponuje prokurator. Jeśli okaże się nią osoba nieletnia sprawa zostanie przekazana do Sądu Rodzinnego i Nieletnich. Natomiast, gdy sprawcą jest osoba powyżej 17 roku życia będzie ona odpowiadała jak osoba dorosła na podstawie kodeksu karnego.
Zatem jeśli nie wiemy kto jest sprawcą, korzystne jest zawiadomienie organów ścigania, bo są one w stanie ustalić taką osobę, co może umożliwić w przyszłości pociągnięcie sprawcy do odpowiedzialności.
Reasumując powyższe rozważania należy stwierdzić, że młody wiek w żaden sposób nie chroni przed odpowiedzialnością za przestępstwa popełnione za pośrednictwem Internetu, a w tym przestępstwa zniesławienia i znieważenia, gdyż polski ustawodawca przewidział różne możliwości reakcji prawnej, na czyny popełnianie przez nieletnich, przedstawione przeze mnie powyżej.
r.pr. Marta Gietka
Comments are closed.