Urlop z powodu siły wyższej
Od 26 kwietnia 2023 roku zaczęły obowiązywać nowe przepisy Kodeksu pracy, które wprowadziły możliwość zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej. Kto i w jakich sytuacjach może wykorzystać urlop z powodu siły wyższej? Zapraszam do zapoznania się poniższym artykułem, w celu uzyskania odpowiedzi na najważniejsze pytania.
Co to jest siła wyższa?
Nie każde zdarzenie jest uzależnione od woli człowieka. Czasami wskutek działania siły przyrody, innych ludzi lub pozostałych czynników zewnętrznych dokonanie określonej czynności jest utrudnione bądź wręcz niemożliwe. W takim przypadku, gdy dojdzie do powstania szkody spowodowanej siłą wyższą, zakres odpowiedzialności może kształtować się zupełnie odmiennie niż w przypadku wywołania szkody przez konkretną osobę. Zarówno doktryna jak i orzecznictwo sądowe pochyliły się nad pojęciem siły wyższej.
- Stanowisko doktryny
Nie ma legalnej definicji pojęcia siła wyższa. Wedle utrwalonego stanowiska doktryny pojęcie to należy rozumieć jako zdarzenie o nadzwyczajnym charakterze, któremu nie można było zapobiec, które i tak doszłoby do skutku niezależnie od woli człowieka. Siła wyższa jest utożsamiana bardzo mocno z siłami przyrody, których nie jesteśmy w stanie ujarzmić np. powódź, huragany, zamiecie śnieżne, trzęsienia ziemi, susze. W ramach siły wyższej możemy jednak uznać także zdarzenia wiążące się z działalnością człowieka na szerszą skalę np. działania wojenne, wprowadzenie surowego prawa na terytorium całego kraju.
- Stanowisko judykatury
Wedle stanowiska sądów „(…) za przejawy siły wyższej uznaje się katastrofalne zjawiska wywołane działaniem sił natury, np. powodzie, huragany, trzęsienia ziemi, pożary lasów. Jako siłę wyższą traktuje się także akty władzy publicznej oraz zjawiska społeczne lub polityczne o skali katastrofalnej”. (por. Wyrok SA w Lublinie z 19 listopada 2019 roku (sygn. akt III APa 15/19).
Czy urlop z powodu siły wyższej zastępuje urlop na żądanie?
Dotychczas obowiązuje przepisy prawa pracy opierały się na różnego rodzaju urlopach, przy czym były one udzielane na podstawie ustaleń poczynionych pomiędzy pracodawcą a zatrudnionym. Urlopem, który możemy niejako powiązać z wydarzeniami wyjątkowymi i nieprzewidzianymi są tzw. urlopy na żądanie. Zgodnie z kodeksem pracy-„ pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.”
W sytuacji urlopu na żądanie pracownik nie musi wskazywać przyczyny, dla której chce skorzystać z dodatkowego dnia wolnego od pracy. W zdecydowanej większości przypadków tego rodzaju urlopy wiążą się z pojawieniem się nieoczekiwanego zdarzenia w życiu pracownika np. wypadku, choroby, powstania szkody – zarówno u zatrudnionego, jak i u członków jego najbliższej rodziny. Należy zatem uznać, że urlop na żądanie jest urlopem związanym niejako z pojawieniem się siły wyższej.
Ustawodawca wprowadził jednak zupełnie nowy rodzaj urlopu, który nie zastępuje urlopu na żądanie. Urlop z powodu siły wyższej możliwy jest w związku z pojawieniem się pilnych spraw rodzinnych lub wypadków, w których musi uczestniczyć pracownik. Owe zdarzenia muszą mieć jednak charakter nadzwyczajny, aby można było w ogóle mówić o prawie do nowego urlopu.
Dla zobrazowania przedstawiam poniżej przykład, który może stanowić przyczynę skorzystania z urlopu z powodu siły wyżej:
Pani Anna, będąc w pracy, dowiedziała się o wypadku swojej 6- letniej córki Michaliny, który miał miejsce, gdy ta przebywała w szkole. Dziewczynka upadła na placu zabaw i złamała rękę , w wyniku czego została przewieziona karetką do szpitala. W opisanej sytuacji możemy mówić o pojawieniu się siły wyższej, która była niezależna od działań pracownicy. Wobec wprowadzeniu przepisów o dodatkowym urlopie z powodu siły wyżej, Pani Anna będzie mogła skorzystać ze zwolnienia od pracy i udać się do swojej córki, która przebywa w szpitalu.
Jaki jest wymiar urlopu od siły wyższej?
Urlop związany z wystąpieniem siły wyższej udzielany jest w wymiarze 2 dni lub 16 godzin w całym roku kalendarzowym.
Pracownik przy tym ma pełne prawo wyboru, czy zechce skorzystać z nowego urlopu w dniach, czy też w godzinach. Co ważne, nowe uprawnienie przysługuje także osobom zatrudnionym na część etatu – nie ma żadnych ograniczeń co do wielkości etatu.
Czym charakteryzuje się urlop wskutek siły wyższej?
- Urlop od siły wyższej nie zastępuje urlopu na żądanie, jednak jest jego uzupełnieniem. W tym pierwszym przypadku pracownikowi przysługuje 50% wynagrodzenia za pracę za każdy dzień urlopu. Dla przypomnienia w przypadku urlopu na żądanie pracownik zachowuje prawo do pełnego wynagrodzenia, tj. do 100% swojej pensji
- W przypadku urlopu od siły wyższej jest on udzielany wyłącznie na wniosek zainteresowanej osoby, nie ma więc żadnego obowiązku, aby skorzystać z takiego uprawnienia
- Podobnie jak w przypadku urlopu na żądanie wniosek o udzielenie dnia wolnego od pracy musi zostać złożony najpóźniej w dniu rozpoczęcia danego urlopu
- Pracownik nie może samodzielnie decydować o przyznaniu mu urlopu. Jeśli nie pojawi się w pracy bez zgody przełożonego, grozi mu za to odpowiedzialność dyscyplinarna, włącznie z możliwością zwolnienia go z pracy w trybie natychmiastowym.
Kto ma prawo do urlopu od siły wyższej?
Omawiany urlop przysługuje nie tylko pracownikom w rozumieniu Kodeksu Pracy, a więc osobom zatrudnionym na podstawie stosunku pracy. Urlop z powodu siły wyższej obejmuje również m.in.:
- policjantów,
- strażaków,
- żołnierzy zawodowych,
- funkcjonariuszy Straży Granicznej,
- funkcjonariuszy Służby Więziennej,
- funkcjonariuszy Krajowej Administracji Skarbowej.
UWAGA!
Urlop od siły wyższej nie przysługuje osobom zatrudnionym na podstawie stosunku cywilnoprawnego np. umowy zlecenia, umowy o dzieło czy kontraktu B2B.
Aplikant radcowski Malwina Babut-Michalska
Comments are closed.